Nhìn vụ bắn 02 lãnh đạo Yên Bái dưới góc độ tâm lý

* Gs. MẠC VĂN TRANG

Muốn dân xót thương khi người lãnh đạo chết, thì hãy để nhân dân thực sự được tự do lựa chọn bầu người họ yêu quý, tin tưởng lên làm lãnh đạo và được quyền phế truất kẻ không còn xứng đáng ở vị trí lãnh đạo. Đơn giản vậy thôi. Đừng hỏi nhân dân tại sao?

Đây là vụ án nghiêm trọng gây chấn động xã hội, nhưng dư luận bàn tán về vụ án lại rất khác nhau do “tâm lý” (suy nghĩ, cảm xúc…) trước sự kiện này ở mỗi người một khác. Xin phân tích vài khía cạnh tâm lý.

1. Trước hết về hung thủ. Bà Trà chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái nhận xét: “Nếu tiếp xúc thì sẽ thấy ông Đỗ Cường Minh là một người lành hiền, cố gắng hoàn thành công việc. Ông Minh đã được tín nhiệm giới thiệu giữ chức Chi Cục trưởng Kiểm lâm như hiện nay. Trong cuộc sống, ông Minh cũng rất hòa đồng. Bà Trà phán đoán có thể có một vấn đề gì đó dẫn đến một phút ông Minh bột phát, không kiềm chế bản thân”. Giám đốc CA nói: "Khi đối tượng từ phòng đồng chí Cường tới phòng đồng chí Tuấn các cán bộ ở phòng Ban Tổ chức Tỉnh ủy ở gần đó còn chào hỏi nhau và nghĩ cán bộ lên làm việc”.

Qua đây thấy ý kiến cho rằng ông Minh “một phút bột phát, không kiềm chế” là không đúng. Tất cả cho thấy hành động gây án đã được chuẩn bị, tính toán rất kỹ lưỡng và hung thủ rất bình tĩnh. Sau khi bắn Bí thư bằng 4 viên đạn, hung thủ thản nhiên ra ngoài bắt tay, chào hỏi mọi người (không ai nghi ngờ gì) và bình thản đi 150m, vào phòng bắn tiếp Chủ tịch HĐND tỉnh cũng với 4 viên đạn. Viên cuối cùng dành cho mình. 9 viên đạn vừa hết, được dùng rất chuẩn xác. Bắn mỗi đối thủ 4 phát là trút sự căm giận ghê gớm lắm. Bắn trực diện, không bắn lén. Chắc hẳn vừa bắn vừa kể tội “vì sao mày phải chết”. Người bắn có trạng thái tâm lý tin vào hành động của mình là chính đáng và kẻ bị xử là đích đáng. Ta chưa biết được ân oán giữa họ, những chắc chắn hung thủ có mối uất hận rất sâu nặng và đã nung nấu từ lâu mới đi đến quyết định, đã được cân nhắc kỹ càng… cả 3 cùng chết.

2. Giám đốc CA Yên Bái cho rằng, thủ phạm đã rõ, đã chết, không cần điều tra vụ án, là sai. Vì cần điều tra làm rõ: Thủ phạm gây án vì động cơ gì? Đằng sau vụ án là gì? Có những ai liên quan trực tiếp, gián tiếp đến vụ án. v. v...

3. Lần đầu tiên, một vụ trọng án trong nội bộ chính quyền, lại được thông tin công khai trên đài báo. Thủ tướng Phúc đến tận nơi thăm hỏi, chỉ đạo, phát biểu với PV truyền hình. Chủ tịch tỉnh Yên Bái họp báo ngay, trả lời thẳng thắn, cởi mở… Thay vì tâm lý che đậy, giấu giếm, đưa tin “tuyên truyền định hướng” như trước, nay đã chủ động công khai minh bạch thông tin về vụ án. Đây là chuyển biến tâm lý tích cực, đáng ghi nhận của Chính phủ. Hơn nữa biết rằng, càng giấu “càng chết”, vì trên mạng xã hội đã đưa tin tùm lum hết rồi… Truyền thông nhà nước đang cố gắng theo kịp truyền thông xã hội.

           4. Dư luận xã hội về vụ án, cho thấy “ý Đảng, lòng Dân” phân ly, xa cách ghê quá. Trên FB Châu Đoàn, tác giả nhận định: “Điều đáng quan tâm ở đây là thái độ của cộng đồng mạng. Có thể nói là 95% mọi người có thái độ thờ ơ, nhiều người có thái độ “hả hê” bởi sự chán ghét chính quyền vốn có”... Điều này trái với đạo lý của dân ta “Nghĩa tử là nghĩa tận’, “Một con ngựa đau, cả tàu không ăn cỏ”… Nhưng điều đau lòng, đó lại là sự thật, rất thật. Vì trong các hiện tượng tâm lý thì biểu lộ cảm xúc là chân thực nhất. Có thể sau khi biểu lộ “vui thích”, “hả hê”, người ta chợt nhận thức ra mình đã biểu lộ thái độ sai lệch, xin lỗi và điều chỉnh lại… Nhưng không thể phủ nhận, những biểu cảm ban đầu mới là tâm lý bộc lộ tình cảm thật”.

Bạn Khánh Nguyên trên VTC News, ngày 18-8-2016, có bài viết: “Khi kẻ vô lương đùa cợt trên nỗi đau tột cùng vụ thảm án” muốn “lên lớp” cho “95%” số người thờ ơ hoặc biểu lộ “phản cảm”, nhưng thái độ trịch thượng, gay gắt, quy chụp 1 chiều của tác giả lại gây phản tác dụng. Người ta lại đặt tiếp các câu hỏi:

-Tại sao lại có “quá nhiều kẻ vô lương đang đùa cợt, thậm chí hả hê với nỗi đau tột cùng vụ thảm án xảy ra ở Yên Bái sáng nay”? Tiên trách kỷ, hậu trách nhân, hãy tự hỏi, sao người khác chết thì bao nhiêu kẻ thương xót, người này chết lại “quá nhiểu kẻ hả hê”? Toàn bộ hệ thống Đảng, Chính quyền và mỗi quan chức hãy tự suy ngẫm và tìm ra câu trả lời đi. Đừng trách oán xã hội. Dư luận xã hội, suy nghĩ, tình cảm xã hội được hình thành và bộc lộ theo quy luật của nó đấy.

- Tại sao Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhận định: “Đây là mất mát to lớn”… mà người dân lại thấy nó chả quan trọng gì? Đó là tâm lý chán chường đối với không chỉ mấy người này, mà toàn hệ thống chính quyền. Người dân thấy chính quyền “hèn với giặc, ác với dân”, ăn tàn, phá hại quá nhiều rồi; hứa hẹn, thề thốt quá nhiều rồi, nhưng tình trạng tham nhũng, sưu cao, thuế nặng, xã hội suy đồi, dân khổ trăm chiều vẫn kéo dài vô vọng. Khi đã chán chường thì ai trong chính quyền này chết, dân cũng chẳng xót thương đâu!

Muốn dân xót thương khi người lãnh đạo chết, thì hãy để nhân dân thực sự được tự do lựa chọn bầu người họ yêu quý, tin tưởng lên làm lãnh đạo và được quyền phế truất kẻ không còn xứng đáng ở vị trí lãnh đạo. Đơn giản vậy thôi. Đừng hỏi nhân dân tại sao?

19/8/2016

GS. Tâm lý học Mạc Văn Trang /(FB. GS. Mạc Văn Trang) 

-------------