Bộ Giao thông lỗi hẹn, lo thua lỗ kiểu Vinashin

               * TS. TRẦN ĐÌNH BÁ

Tại tờ trình điều chỉnh “Chiến lược phát triển giao thông vận tải đường sắt đến năm 2020 và tầm nhìn đến 2050” mà Bộ Giao thông vận tải (GTVT) vừa trình Thủ tướng Chính phủ đã thể hiện mục tiêu “hoàn thành và đưa vào khai thác một số đoạn đường sắt cao tốc trên trục Bắc – Nam trước năm 2020” mà chiến lược phát triển giao thông đường sắt được Thủ tướng phê duyệt năm 2008 (gọi tắt là chiến lược 1686) đã coi như thất bại. Như vậy là không ít con tàu sẽ phải ngừng chạy và thua lỗ là điều dễ thấy. Điều này giống như câu chuyện của Vinashin.

Kết cục đã được nhìn thấy trước

Một buổi sáng thứ 7 cuối thu, tôi nhận được một cuộc điện thoại từ một số máy lạ. Sau lời chào lịch thiệp là lời xưng danh bằng tiếng miền Trung trầm ấm: Tôi là Đặng Hữu!.

Chỉ nghe đến đó tôi đã thốt lên: Thưa! có phải Viện sỹ Đặng Hữu, Nguyên Bộ trưởng Khoa học công nghệ ? Đúng rồi !... và sau đó toàn bộ cuộc điện đàm  tập trung vào vấn đề  là giao thông vận tải.

GS Đặng Hữu cho biết ông từng có thời kỳ làm việc ở Bộ GTVT đã có dự án mở một tuyến đường sắt mới  qua Tây Nguyên nhưng không thành công do địa hình phức tạp. Còn thí  điểm kiên cố hóa tuyến đường sắt Hải Phòng - Hà Nội  để “tăng tốc” nhằm áp dụng hiện đại hóa nhưng thất bại do đường sắt khổ hẹp chỉ 1mét nên đã chạm ngưỡng giới hạn an toàn.  

Tôi đã trình bày rằng: Đường sắt khổ 1 mét dù có kiên cố hóa đến cỡ nào thì cũng chỉ là “đồ cổ” không thể tăng tốc qua tốc độ 80km/h vì toa xe đầu máy thời Pháp thuộc có khối tích nhỏ nên trọng tâm thấp, mô men gây lật thấp mà hành trình Bắc Nam kỷ lục chỉ dừng lại ở 42 tiếng.

Nay đầu máy toa xe đều hiện đại có khối lượng lớn, trọng tâm cao chông chênh, vậy mà các tiến sỹ Thứ trưởng Cục ĐSVN lại cho rằng khổ 1 mét vẫn chạy được 120 km/h.

Đồng tình với điều này, GS Đặng Hữu cho rằng đường sắt khổ 1 mét chỉ là tốc độ thấp dưới  80 km/h.

Lỗi hẹn

Bộ GTVT đề nghị giai đoạn từ nay đến năm 2020 sẽ tập trung cho việc ưu tiên nâng cấp hiện đại hóa tuyến đường sắt hiện có đạt tiêu chuẩn đường sắt quốc gia cấp 1.

Đối với tuyến đường sắt tốc độ cao (160 – 200km/h) khổ đôi 1.435mm, giai đoạn này chỉ được coi là “giai đoạn nghiên cứu”. Mười năm tiếp theo (2020 – 2030) là thời kỳ “chuẩn bị những điều kiện cần thiết” để từng bước xây dựng mới đường sắt đôi 1.435mm, tốc độ 160 – 200km/h, chạy chung tàu khách và tàu hàng.

Mục tiêu phấn đấu hoàn thành toàn tuyến đường sắt khổ đôi và nghiên cứu nâng cấp tốc độ khai thác lên 350km/h, được tờ trình này đặt mục tiêu hoàn thành vào giai đoạn sau năm 2030 đến năm 2050. Đây cũng là thời điểm để chuyển toàn bộ đường sắt khổ 1.000mm hiện tại sang vận tải hàng hóa là chủ yếu, kết hợp xây dựng đường sắt Tây Nguyên, đường sắt Xuyên Á.

Lý giải cho sự “co” lại này, trong tờ trình, Bộ trưởng Đinh La Thăng cho biết, chiến lược 1686 được đề ra trong bối cảnh tốc độ tăng trưởng kinh tế của nước ta đạt cao trong một thời gian dài (tốc độ tăng trưởng GDP bình quân 7,5%/năm trong giai đoạn 1991 – 2009) và dự báo tiếp tục cao hơn vào giai đoạn sau đó.

“Vì vậy, chiến lược 1686 kỳ vọng đề ra các dự báo và mục tiêu phát triển cao nhằm đáp ứng yêu cầu tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, sau khi ban hành chiến lược, đất nước bị ảnh hưởng bởi khủng hoảng kinh tế thế giới, Chính phủ phải dành ưu tiên kiềm chế lạm phát, ổn định vĩ mô nên chi tiêu công bị hạn chế. Điều đó xuất hiện khó khăn trong triển khai thực hiện”, Bộ trưởng Thăng lý giải.

Cục ĐSVN, VNR, JICA  hiện đang rơi vào vòng xoáy luẩn quẩn “Con kiến mà leo cành đa" họ tự đưa ra 4 phương án nhưng lại không chịu lựa chọn  được một phương án tối ưu thì thật mâu thuẫn và nghịch lý.

Thậm chí chuyên gia ngoại còn khuyên ta làm theo sai lầm của họ khi đổ ra hàng tỷ USD kiên cố hóa đường sắt khổ hẹp 1 mét cho tham vọng 120 km/h mà điều đó chắc chắn sẽ không thể nào thực hiện được, dự án “tân trang đồ cổ” từ 2004 đến nay đã hoàn toàn thất bại.

Họ lại còn vẽ ra hai dự án ĐSCT Hà Nội – Vinh, TP.HCM – Nha Trang bỏ qua đoạn miền Trung.

Tôi những mong Viện sỹ là bậc “cây cao bóng cả” về khoa học công nghệ về đường sắt nên có lời đề nghị tổ chức một cuộc hội thảo toàn quốc để nhanh chóng tìm ra một phương án tốt nhất để cứu lấy sự nghiệp đường sắt nước nhà. Chứ với cảnh “con kiến leo ra leo vào” thế này thì 500 năm nữa Việt Nam vẫn chưa có đường sắt hiện đại!  

Viện sỹ Đặng Hữu đượm buồn và xót xa, ông kể khi đưa ĐSCT 56 tỷ USD ra trình QH, ông đã phải gọi điện thoại cho GS.TS Đặng Vũ Minh, Chủ tịch Liên hiệp các hội KHKTVN khuyên nên bác dự án ĐSCT và Quốc hội đã tin.

Thế giới thường lấy tiêu chí về giao thông đường sắt, hàng không để đánh giá nền văn minh, tức tiến bộ về khoa học công nghệ. Vậy mà Việt Nam có người châu Á  đầu tiên bay vào vũ trụ, phóng thành công 2 vệ tinh VINASAT, có lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt, thiết kế thi công thủy điện Sơn La nhất Đông Nam Á… mà  tụt hậu GTVT, đặc biệt là đường sắt và hàng không thì thực sự thất bại hoàn toàn về khoa học công nghệ.

Tổn thất đó tính bằng 10 ngàn tính mạng con người và mất 2 tỷ USD/ năm. Nay Bộ lại xin co lại mục tiêu lại một lần nữa đe dọa xsự thua lỗ giống như Vinashin vì sẽ có nhiều con tàu không thể tiếp tục chạy trên cơ sở đường ray hiện có.   

Đường sắt lại lỗi hẹn!

TĐB ( ĐVO )

--------------