Đại sứ Mỹ nói về chuyến thăm của Obama sắp tới

Là một người bạn của Việt Nam, tôi kêu gọi các nhà lãnh đạo Việt Nam nhận ra những khả năng được-mất trong tình hình hiện nay.", đại sứ Ted Osius.

LTS:Không thể phủ nhận, chuyến thăm lịch sử tới Hoa Kỳ của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã làm sâu sắc hơn mối quan hệ đối tác giữa hai nước. Và, chuyến thăm của Tổng thống Obama tới Việt Nam vào tháng Năm này cùng với khả năng Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương có thể sẽ được cơ quan lập pháp của mỗi nước phê chuẩn sẽ càng góp phần làm nồng ấm hơn mối quan hệ của hai quốc gia từng là cựu thù. Xin giới thiệu bài của đại sứ Ted Osius viết cho Tuần Việt Nam.
Vào tháng Giêng năm 2016, hai mươi người Mỹ và người Việt đã bắt đầu chuyến đạp xe mà chúng tôi gọi là Hành Trình Mới – A New Journey – từ Hà Nội vào Huế. Chuyến đi của chúng tôi nhằm hướng tới tương lai: giáo dục thế hệ kế tiếp, tìm hướng giải quyết các thách thức về y tế và môi trường, và tôn vinh tinh thần kinh doanh và đổi mới sáng tạo. Chúng tôi cũng cố gắng tìm hiểu thêm về lịch sử Việt Nam và hòa giải quá khứ chung của chúng ta, kể cả những khía cạnh đau thương nhất của quá khứ đó.

Vạn sự khởi đầu nan. Một người bạn thân trong chuyến đi giải thích ý nghĩa câu thành ngữ quen thuộc này là “việc gì khởi đầu cũng có khó khăn.” Chúng tôi bắt đầu chuyến đạp xe này khi trời đang mưa, vào đúng ngày mà sau đó chúng tôi được biết là rét nhất trong bốn mươi năm qua ở Hà Nội! Nhưng chúng tôi đã đối mặt với những khó khăn này với tư cách là một tập thể. Người Việt, người Mỹ, người nhiều tuổi, người ít tuổi, người khoẻ, người yếu hơn – không quan trọng. Mỗi người đều ráng sức, mỗi người đều chung tay giúp đỡ những thành viên khác. Chúng tôi tôn trọng lẫn nhau và trân trọng những người mà chúng tôi kết bạn trên đường. Điều đó khiến chuyến đạp xe trở nên dễ dàng hơn – và thú vị hơn – cho dù thời tiết không thuận lợi.

Chuyến đạp xe này của chúng tôi là sự kiện khép lại năm kỷ niệm hai mươi năm bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa Hoa Kỳ và Việt Nam. Đó là một năm đặc biệt thành công! Chuyến thăm lịch sử tới Hoa Kỳ của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã làm sâu sắc hơn mối quan hệ đối tác giữa hai nước, và việc hoàn tất đàm phán Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) đã mở đường cho chúng ta tiến tới một tương lai thịnh vượng chung. Năm nay hứa hẹn là một năm có ý nghĩa không kém, với chuyến thăm của Tổng thống Obama tới Việt Nam vào tháng Năm và khả năng Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương có thể sẽ được cơ quan lập pháp của mỗi nước chúng ta phê chuẩn. 

Chúng ta cần phát huy tối đa những lợi thế của đà phát triển hiện có và xây dựng nền móng cho một mối quan hệ đối tác có ý nghĩa và lâu dài. Tại Washington, Ngài Tổng bí thư nói rằng việc xây dựng lòng tin là chìa khoá để làm sâu sắc hơn nữa mối quan hệ hữu nghị của chúng ta,và rằng chúng ta xây dựng lòng tin bằng cách mở rộng các mối quan hệ tiếp xúc và cùng nhau làm những việc quan trọng. Tôi hoàn toàn đồng ý với nhận định này. Thời gian đã chín muồi để chúng ta thảo luận một số phương thức cụ thể nhằm tăng cường lòng tin và cùng nhau xây dựng Việt Nam trở thành một quốc gia vững mạnh và thịnh vượng hơn, tăng cường ổn định khu vực, và góp phần vào những nỗ lực toàn cầu nhằm hướng tới một tương lai sạch hơn và lành mạnh hơn cho thế giới.  

Những điều chúng ta có thể cùng nhau làm trong năm 2016

Một chuyến thăm thực chất tới Việt Nam của Tổng thống Obama sẽ làm nổi bật hình ảnh của nước Việt Nam ngày nay: trẻ trung, đổi mới sáng tạo, và là một đối tác kinh tế và ngoại giao ngày càng quan trọng đối với Hoa Kỳ. Tại Đại hội Đảng lần thứ 12, các nhà lãnh đạo Việt Nam đã khẳng định cam kết của Việt Nam về tăng cường hội nhập quốc tế, bao gồm việc tham gia các hiệp định thương mại tự do.

Chuyến thăm của Tổng thống Obama sẽ là cơ hội để Việt Nam thể hiện sức năng động và hội nhập này của Việt Nam với thế giới. Các bạn trẻ Việt Nam sử dụng thành thạo Facebook và rất muốn được học tập theo kiểu như ở Hoa Kỳ; tầng lớp trung lưu đang tăng lên ngày càng có nhu cầu nhiều hơn về hàng hóa và dịch vụ; và các doanh nhân Việt Nam đang sẵn sàng giúp đất nước phát triển thịnh vượng. 

Chuyến thăm của Tổng thống cũng sẽ cho thấy hai dân tộc chúng ta đã vượt qua được lịch sử đau thương để cùng xây dựng tương lai, một tương lai giúp tăng cường ổn định và thịnh vượng,và thúc đẩy các mối quan hệ giao lưu nhân dân, trở thành điển hình cho thế giới về phương thức mà cựu thù có thể trở thành bạn và đối tác của nhau.

Từ hợp tác song phương đến hợp tác khu vực và toàn cầu

Chúng ta đã bắt đầu những đầu tư quan trọng cho tương lai: trong việc giáo dục và đào tạo thế hệ trẻ và nguồn nhân lực của Việt Nam; trong việc phát triển cơ sở hạ tầng; và bằng việc thành tâm nhìn lại quá khứ. Năm nay chúng ta có thể tiếp tục phát huy những đầu tư này theo những phương thức cụ thể sau đây:

Giáo dục: 

Đại học Fulbright Việt Nam, dự kiến bắt đầu giảng dạy trong năm nay, sẽ là một trường đại học Việt Nam được xây dựng theo mô hình của Mỹ và sẽ định hình đội ngũ các nhà lãnh đạo Việt Nam tương lai cho các thế hệ tiếp sau.

Trường Fulbright là một trong những dự án hợp tác đáng kể mới giữa các trường đại học Hoa Kỳ và các trường đại họcViệt Nam với khu vực doanh nghiệp, và sẽ giúp đẩy nhanh cải cách giáo dục đại học ở Việt Nam nhằm phục vụ cho nền kinh tế đổi mới sáng tạo mà đất nước cần để tiếp tục tăng trưởng. Cũng có triển vọng tích cực cho một chương trình hoạt động của Đoàn Hoà bình (Peace Corps) tại Việt Nam, nhằm cung cấp nhân lực giảng dạy tiếng Anh hiện đang có nhu cầu lớn và mở rộng quan hệ giao lưu nhân dân trên cả nước.

Đầu tư và thương mại:

Tin tưởng rằng TPP sẽ được thực thi, các công ty Hoa Kỳ đã và đang theo đuổi các cơ hội đầu tư và thương mại trong các lĩnh vực hàng không, năng lượng, đô thị "thông minh", và chăm sóc sức khỏe. Để tạo thuận lợi cho các dự án này và các dự án phát triển trong tương lai, Hoa Kỳ đang kết nối sự tham gia của khu vực tư nhân và khu vực công để tạo ra công ăn việc làm ở cả hai nước bằng cách xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết tại Việt Nam.

Trong một sáng kiến khác, các chuyến bay thương mại thẳng giữa Hoa Kỳ và Việt Nam sẽ làm tăng thêm gấp nhiều lần lưu lượng khách du lịch, hoạt động thương mại và trao đổi giáo dục giữa hai nước. Việt Nam đã sẵn sàng để được xếp "Hạng 1" trong mức xếp hạng an toàn của Cơ quan Hàng không Liên bang Hoa Kỳ - một điều kiện tiên quyết then chốt cho các chuyến bay thẳng.

Đại sứ quán mới:

Để đáp ứng nhu cầu của mối quan hệ đối tác đang mở rộng của chúng ta, cả hai nước phải xây dựng các tòa Đại sứ quán đẳng cấp thế giới và đảm bảo an ninh tại Hà Nội và Washington, DC.

Vượt qua quá khứ. Ngay cả trước khi chúng ta tái lập quan hệ, Việt Nam và Hoa Kỳ đã làm việc với nhau để giúp tìm kiếm những người mất tích trong chiến tranh, và ngày hôm nay chúng ta vẫn tiếp tục làm như vậy. Tương tự, Hoa Kỳ tiếp tục cam kết xử lý ô nhiễm dioxin và dọn sạch bom mìn chưa nổ. Những thành công trong hoạt động hợp tác của chúng tôi với các lực lượng vũ trang Việt Nam tại Đà Nẵng và Quảng Trị có thể được nhân rộng ở những nơi khác. Những kết quả đạt được này sẽ thể hiện cam kết của cả hai nước nhằm khép lại một chương quá khứ đau thương và mở cánh cửa cho một tương lai an toàn hơn, lành mạnh hơn, và thịnh vượng hơn cho nhân dân hai nước.

Trong năm 2015, chúng ta đã bắt đầu đưa quan hệ hợp tác giữa hai nước vượt qua khuôn khổ hợp tác song phương nhằm xác định những phương thức cộng tác ở tầm khu vực và toàn cầu.Sau đây là một số phương thức: 

Thực hiện Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP):

TPP cho thế giới thấy một quốc gia đang phát triển có thể hưởng lợi từ việc tham gia một hiệp định thương mại tiêu chuẩn cao. Các quốc gia khác trong khu vực hiện cũng muốn tham gia Hiệp định này. Hoa Kỳ cam kết hợp tác với Việt Nam trong quá trình Việt Nam chuẩn bị thực thi các cam kết TPP của mình. Tuy các cam kết này, trong đó có các cam kết về quyền lao động, sẽ là những thử thách, nhưng Việt Nam đã quá trình được ghi nhận tích cực về việc thực hiện đầy đủ các cam kết trong hiệp định thương mại song phương năm 2000 với Hoa Kỳ và các cam kết khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới năm 2007.

Khí hậu và bảo vệ môi trường:

Nếu chúng ta có thể tăng cường cộng tác và xây dựng một dự án hợp tác mạnh mẽ với thời gian 5 năm về biến đổi khí hậu, thì điều đó sẽ giúp Việt Nam – một trong năm nước dễ bị tổn thương nhất bởi biến đổi khí hậu – giảm hơn nữa lượng khí thải và chuẩn bị cho những thách thức không thể tránh khỏi. Chúng ta cũng có thể phát huy thành công của chiến dịch "Không mua sừng tê giác" năm ngoái và phát triển một dự án hợp tác mới nhằm chống nạn buôn bán động thực vật hoang dã. Phối hợp với các cơ quan thực thi pháp luật của Việt Nam, chúng ta có thể giúp nhau tăng cường bảo vệ đa dạng sinh học và thúc đẩy hợp tác hơn nữa về chống buôn bán động thực vật hoang dã.

An ninh y tế toàn cầu:

Đã là một quốc gia đi đầu trong việc thực hiện các mục tiêu của Chương trình An ninh Y tế Toàn cầu, Việt Nam rất hiệu quả trong việc theo dõi, phát hiện và ứng phó các đợt bùng phát dịch bệnh. Với việc hợp tác quốc tế sâu rộng hơn và nâng cao khả năng giám sát dịch bệnh, Việt Nam sẽ cho thấy những gì có thể đạt được khi có năng lực chuyên môn và quyết tâm chính trị.

Hợp tác quốc phòng:

Việc liên tục mở rộng hợp tác về an ninh hàng hải, hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thảm họa, hợp tác gìn giữ hòa bình, cùng với những nỗ lực để giữ thế giới an toàn khỏi việc phổ biến các loại vũ khí hủy diệt hàng loạt, sẽ tăng cường sự ổn định trong khu vực và giúp thực hiện các cam kết chung của chúng ta về thúc đẩy một trật tự quốc tế dựa trên các luật lệ. Với một khuôn khổ hợp tác, chúng ta sẽ cùng nỗ lực để đảm bảo rằng các tranh chấp được giải quyết bằng biện pháp hòa bình và các căng thẳng được quản lý bằng biện pháp ngoại giao. 

Tăng cường hợp tác và đối thoại về nhân quyền

Bảo vệ quyền con người là mục tiêu cốt lõi của việc thành lập Hợp chủng quốc Hoa Kỳ cách đây hơn 200 năm. Kể từ đó, việc thúc đẩy tôn trọng nhân quyền là một nguyên lý cơ bản trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ. Những nước tôn trọng quyền con người đóng góp tốt hơn cho hòa bình và an ninh khu vực, thúc đẩy nhà nước pháp quyền, chống lại một cách có hiệu quả tội phạm và tham nhũng, và tạo điều kiện để công dân các nước đó khai thác được hết tiềm năng của mình.

Chúng tôi mong muốn tăng cường hợp tác và đối thoại giữa chúng ta về những vấn đề này bởi vì Hoa Kỳ ủng hộ một nước Việt Nam thành công – một nước Việt Nam vững mạnh, thịnh vượng và độc lập. Hiến pháp của mỗi nước chúng ta đều đảm bảo bảo vệ các quyền cơ bản như quyền tự do ngôn luận, quyền hội họp, và quyền tự do báo chí. Thật vậy, đó là những điều kiện tiên quyết để đạt được sự thịnh vượng kinh tế và an ninh chính trị lâu dài. Trong những năm gần đây, chúng ta đã cho thấy rằng chúng ta có thể nói về những vấn đề phức tạp này theo phương thức nhằm tìm kiếm đồng thuận trên tinh thần tôn trọng lẫn nhau.

Quyết định của Việt Nam về việc tiếp tục hội nhập quốc tế toàn diện, trong đó có việc thực hiện mục tiêu này thông qua các hiệp định thương mại tự do, có thể cải thiện mạnh mẽ nền kinh tế của Việt Nam. Tuy nhiên, Quốc hội Hoa Kỳ (và Nghị viện châu Âu) sẽ có tiếng nói trong quá trình này. Việc tiếp tục xuất hiện những báo cáo về việc sách nhiễu và giam giữ các nhà hoạt động nhân quyền ôn hòa đã làm dấy lên những quan ngại nghiêm trọng trong các nhà lãnh đạo Quốc hội Hoa Kỳ.

Là một người bạn của Việt Nam, tôi kêu gọi các nhà lãnh đạo Việt Nam nhận ra những khả năng được-mất trong tình hình hiện nay. Tuy TPP chủ yếu là một hiệp định thương mại, một số thành viên Quốc hội Hoa Kỳ cho biết họ sẽ cân nhắc những thông tin ghi nhận về tình hình nhân quyền của Việt Nam khi họ bỏ phiếu, và kết quả bỏ phiếu có thể là sít sao.Những tiến bộ có ý nghĩa về nhân quyền ở Việt Nam sẽ giúp tạo điều kiện để TPP được phê chuẩn nhanh chóng hơn.

Tuy hai nước chúng ta phát triển xuất phát từ những truyền thống lịch sử, văn hóa, kinh tế và xã hội khác nhau, như Tổng thống Obama và Tổng bí thư Trọng đã nêu rõ, nhưng chúng ta tôn trọng hệ thống chính trị, độc lập, chủ quyền, và toàn vẹn lãnh thổ của nhau. Và khi người Mỹ bày tỏ quan ngại về các vụ bắt giữ hoặc sách nhiễu các nhà hoạt động nhân quyền và các nhà hoạt động lao động, thì chúng tôi nói như vậy với mức độ khiêm tốn vì biết rằng Hoa Kỳ cũng phải đối mặt với những thách thức.

Nhưng rõ ràng là cả người Mỹ và người Việt đều tin vào các nguyên tắc cơ bản về bình đẳng, tự do và công lý. Vì vậy, chúng ta phải tiếp tục đi theo xu hướng tăng cường cộng tác và đối thoại này, bởi vì chỉ có bằng những tiến bộ có thể chứng minh được về nhân quyền thì chúng ta mới có thể khai thác được đầy đủ tiềm năng của mối quan hệ đối tác giữa hai nước.

Quan hệ của chúng ta sẽ ra sao sau hai mươi năm kể từ thời điểm này

Nếu chúng ta có thể thành công– và với sự lãnh đạo sáng suốt thì tôi tin tưởng rằng chúng ta có thể làm được điều đó – hãy thử hình dung xem mối quan hệ của chúng ta sẽ như thế nào trong tương lai. Nếu chúng ta tiếp tục làm sâu sắc hơn quan hệ đối tác của chúng ta, thì hai mươi năm nữa kể từ thời điểm này thế hệ trẻ của hai nước sẽ cùng nhau đổi mới sáng tạo và đi đầu trong các cơ hội kinh doanh và đầu tư mới để tiếp thêm năng lượng cho một nước Việt Nam thịnh vượng hơn bao giờ hết. Họ sẽ tự do trao đổi các ý tưởng giúp cải thiện công việc kinh doanh, cộng đồng, và chính phủ của họ.

Nếu chúng ta tiếp tục hợp tác, thì các gia đình,các doanh nhân và khách du lịch của chúng ta sẽ dễ dàng đáp những chuyến bay thẳng giữa các thành phố lớn của hai nước. Nếu chúng ta tiếp tục đi trên con đường chúng ta đang đi, thì Hoa Kỳ sẽ sớm trở thành nhà đầu tư hàng đầu tại Việt Nam. Hai mươi năm nữa kể từ nay, nếu chúng ta tiếp tục hợp tác về giáo dục, thì trẻ em Việt Nam sinh ra trong năm nay sẽ tốt nghiệp trường Đại học Fulbright với tấm bằng đẳng cấp thế giới và sẽ chọn việc làm từ rất nhiều lời mời của các nhà tuyển dụng trên toàn thế giới, những người mong tuyển được những người giỏi nhất và thông minh nhất.

Nếu chúng ta tiếp tục làm việc cùng nhau về nhân quyền và hỗ trợ mục tiêu của Việt Nam về việc đồng bộ hóa hệ thống pháp luật của Việt Nam với Hiến pháp và các cam kết quốc tế của Việt Nam, thì các tài năng, khả năng sáng tạo và các ý tưởng của người dân hai nước sẽ được giải phóng và hòa quyện vào nhau. Nếu chúng ta tiếp tục xây dựng thói quen cộng tác và hợp tác trong khu vực và trên thế giới, thì mối quan hệ giữa các nhà lãnh đạo có tiềm năng nhất của chúng ta sẽ không bị nhuốm màu bởi dư vị chiến tranh mà được thể hiện bằng bảng màu của những hoạt động hợp tác kiên định và tích cực. Đó sẽ là một mối quan hệ đối tác sâu sắc và đầy tôn trọng.

Nếu chúng ta tiếp tục cộng tác để giải quyết những thách thức khó khăn nhất của thế giới, thì các nhà khoa học và các nhà hoạch định chính sách của chúng ta sẽ cùng chung tay để biến các mục tiêu của Thỏa thuận Paris 2015về biến đổi khí hậu trở thành hiện thực. Cùng nhau, họ sẽ ngăn chặn các đại dịch và tăng cường dịch vụ y tế tốt hơn cho người Mỹ và người Việt Nam.

Chúng ta sẽ tạo ra được một ví dụ đầy sức thuyết phục về phương thức mà mối quan hệ song phương của chúng ta có thể đem lại lợi ích trên phạm vi toàn cầu. Nếu chúng ta tiếp tục trên con đường này, chúng ta sẽ duy trì được hòa bình ở Biển Đông và kiến tạo hòa bình cho các khu vực khác của thế giới. Các quân nhân trong lực lượng gìn giữ hòa bình của Việt Nam sẽ phục vụ cùng với các đồng nghiệp Mỹ, và quân đội hai nước sẽ sẵn sàng ứng phó thiên tai hoặc khủng hoảng nhân đạo và bảo vệ cuộc sống và sự an toàn cho những người gặp nguy hiểm.

Mục tiêu của Hoa Kỳ trong mối quan hệ với Việt Nam là rõ ràng và nhất quán: Chúng tôi ủng hộ một nước Việt Nam vững mạnh, thịnh vượng và độc lập, thúc đẩy pháp quyền và quyền con người. Mỗi trụ cột của Quan hệ Đối tác Toàn diện, được xác lập bởi Tổng thống Obama và Chủ tịch Sang vào năm 2013, đều phản ánh cam kết rộng lớn này.

Do đó, việc của chúng ta là duy trì và nuôi dưỡng nó. Không thể sớm kết luận rằng chúng ta sẽ thành công. Vạn sự khởi đầu nan. Hai nước chúng ta trước đây chắc chắn đã từng phải đối mặt với khó khăn, nhưng những bài học của quá khứ có thể giúp định hướng cho chúng ta vượt qua bất kỳ thách thức nào và giúp chúng ta xây dựng một quan hệ đối tác lâu dài. Tôn trọng và giúp đỡ lẫn nhau, chúng ta sẽ đạt được nhiều, nhiều hơn nữa. Và, với nỗ lực và tầm nhìn cho tương lai, không có gì là không thể trong quan hệ Hoa Kỳ-Việt Nam.

Ted Osius (Đại sứ Mỹ tại Việt Nam)

---------------