‘Trung Quốc khiến Mỹ-Việt gần gũi hơn’

Đại sứ Mỹ tại Việt Nam Ted Osius. Ảnh: Vũ Lê.

Những hành động của Trung Quốc trên biển Đông đang khiến cho Việt Nam và Hoa Kỳ xích lại gần nhau hơn, tân Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Ted Osius nói.

Bài viết đăng trên trang Bloomberg.com nói rằng trong cuộc phỏng vấn đầu tiên với một hãng tin phương Tây khi mới tới Việt Nam, hồi tháng Mười Hai năm ngoái, ông Osius nói các quan ngại về vấn đề nhân quyền vẫn là trở ngại lớn cho việc tạo dựng quan hệ sâu sắc hơn giữa hai nước, từ đó có thể dẫn tới việc dỡ bỏ lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam.

Tuy nhiên, hôm thứ Năm vừa rồi, trong một cuộc phỏng vấn tại Hà Nội ông nói hai bên đang có thêm các thảo luận cấp cao, đặc biệt chú trọng tới chuyện cần giải quyết tình trạng căng thẳng với Trung Quốc ra sao.

Trong những tuần gần đây, Trung Quốc nói sẽ tiếp tục theo dõi không phận và hải phận trên biển Đông trong khi Hoa Kỳ nói hoạt động tuần tra của họ là hợp pháp.

Mới đây khi máy bay tuần tra của Mỹ bay trên biển Đông, hải quân Trung Quốc đã ra lời cảnh báo, khiến các nước có tuyên bố chủ quyền ở vùng biển này, trong đó có Việt Nam và Philippines, cảm thấy bất an.

Một nhóm phóng viên của kênh truyền hình CNN hôm 20/5 đã chứng kiến cảnh hải quân Trung Quốc cảnh cáo tám lần khi máy bay do thám P8-A Poseidon của Mỹ bay trên khu vực Đá Chữ thập trong quần đảo Trường Sa, nơi Trung Quốc đang tiến hành việc xây dựng đảo nhân tạo.

Hoa Kỳ coi hành động của Trung Quốc là mối đe dọa cho các lợi ích chiến lược của mình.

“Điều đó khiến chúng tôi [Việt Nam và Hoa Kỳ] hợp tác chặt chẽ hơn,” ông Osius được Bloomberg dẫn lời nói tại tư dinh đại sứ. “Việc có quan hệ đối tác mạnh mẽ là có lợi cho cả hai nước. Chúng tôi thấy được tầm quan trọng của quan hệ đối tác đầy sức mạnh ở những nơi đối tác của chúng tôi ngày càng tăng cao khả năng hành động.”

“Cách chúng tôi muốn làm là thông qua áp lực ngoại giao” nhằm tháo dỡ căng thẳng ở biển Đông, ông Osius nói.

Tăng cường hợp tác

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter theo kế hoạch sẽ tới thăm Việt Nam vào cuối tháng Năm, và việc hợp tác quân sự sẽ được thảo luận trong chuyến đi, ông Osius nói. Ông Carter sẽ tới dự diễn đàn quốc phòng thường niên Shangri-La tại Singapore, nơi các quan chức quân sự cao cấp của Trung Quốc cũng sẽ có mặt.

Quan hệ hợp tác Mỹ – Việt đang ngày càng sâu sắc hơn, theo lời ông Osius. “Năm nay sẽ có năm hoặc sáu ủy viên Bộ Chính trị sang Mỹ. Chúng tôi sẽ có một số quan chức nội các và thậm chí cả một chuyến viếng thăm ở cấp cao hơn từ Mỹ tới Việt Nam.”

Hiện Hoa Kỳ có quyền tiếp cận để sửa chữa tàu có giới hạn tại Vịnh Cam Ranh, nơi từng là cảng chiến lược của các lực lượng Hoa Kỳ trong thời cuộc chiến Việt Nam và sau trở thành căn cứ quân sự của Liên Xô.

Hơn 10 nhà thầu quốc phòng toàn cầu, hầu hết đóng tại Mỹ, hồi tháng trước đã họp với các quan chức quân sự tại Việt Nam để thảo luận về khả năng mua bán vũ khí trong tương lai.

*      *       *

Trước đó, hồi đầu năm 2015, Đại sứ Mỹ tại Việt Nam Ted Osius cho biết ông rất tự tin vào triển vọng đạt thỏa thuận TPP, mong muốn thúc đẩy giáo dục, và hỗ trợ Việt Nam tăng khả năng phòng vệ hàng hải, giúp Việt Nam thành một quốc gia mạnh mẽ, thịnh vượng.

Ông Osius hôm qua có cuộc phỏng vấn báo chí về những kỳ vọng trong nhiệm kỳ ở Việt Nam cũng như các chính sách và biện pháp đi kèm. 

- Các mục tiêu ưu tiên của ông trong nhiệm kỳ đại sứ tại Việt Nam là gì?

- Có 5 điểm chính. Thứ nhất là củng cố mối quan hệ kinh tế thương mại giữa hai nước. Thứ hai là củng cố mối quan hệ trong lĩnh vực quản lý xã hội. Thứ ba là củng cố mối quan hệ về an ninh. Thứ tư là thúc đẩy phát triển giáo dục. Thứ năm là thúc đẩy phát triển y tế, môi trường và khoa học kỹ thuật.

- Ông sẽ làm gì để những mục tiêu đó đạt được trong thời gian tới?

- Có hai lĩnh vực trong mối quan hệ chung, giữa người dân với người dân và chính phủ với chính phủ. Hiện có 16.500 sinh viên Việt Nam ở Mỹ. Chúng ta có 20 năm lịch sử hợp tác giáo dục từ Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright. Chúng tôi muốn hỗ trợ xây dựng trường đại học tại TP HCM với tên gọi là Đại học Fulbright. Quốc hội Mỹ đã quyết định đầu tư vào trường đại học này và các bạn có thể thấy thái độ nghiêm túc của chúng tôi. Nhiều doanh nghiệp và cá nhân người Mỹ lẫn Việt Nam cũng sẵn sàng đầu tư vào dự án này. Tôi tin rằng điều này sẽ thúc đẩy việc hợp tác giáo dục giữa hai nước và làm vững mạnh hơn mối quan hệ Việt - Mỹ.

Chúng ta cũng phối hợp cùng nhau trong lĩnh vực y tế, môi trường, khoa học kỹ thuật, thể hiện qua việc các nhà nghiên cứu chuyên ngành cùng trao đổi kinh nghiệm với nhau. Chúng ta có tài sản lớn là hơn hai triệu người Mỹ gốc Việt. Họ là nguồn lực dồi dào để thúc đẩy mối quan hệ tốt đẹp giữa hai nước.

Về quan hệ kinh tế chúng ta có TPP, đó là (mối quan tâm) số một. Tôi cũng muốn nhắc đến ý tưởng về đường bay trực tiếp. Nếu chúng ta có các chuyến bay thẳng từ TPHCM và Los Angeles chẳng hạn, các doanh nhân và khách du lịch, các sinh viên và nhà khoa học, tất thảy sẽ di chuyển dễ hơn. Vì thế tôi cam kết sẽ đầu tư thời gian và công sức để thảo luận với phía Việt Nam trong vấn đề này.

Chính phủ hai nước cũng đã quyết định đẩy mạnh mối quan hệ về an ninh và dỡ bỏ một phần lệnh cấm vận vũ khí sát thương. Ngoài ra còn có vấn đề thực thi pháp luật. Chúng ta đang hợp tác cùng nhau trong lĩnh vực nhân đạo, cứu trợ thiên tai, tìm kiếm cứu nạn. Có nhiều tiềm năng để chúng ta làm việc trong lĩnh vực xã hội, nâng cao sự tôn trọng pháp luật và quyền con người, tôn trọng sự đối thoại, sự minh bạch trong quản lý xã hội. Chúng ta có cơ hội rất lớn để đẩy mạnh mối quan hệ trong những lĩnh vực này.

Tổng thống Obama cử tôi đến đây vì ông biết tôi là người bạn của Việt Nam. Tôi đến đây để xóa bỏ những rào cản trong việc thúc đẩy mối quan hệ giữa hai nước.

- Mỹ sẽ làm thế nào để góp phần duy trì hòa bình trên Biển Đông?

- Chúng tôi đã đưa ra những báo cáo cho nhiều vùng trên thế giới, bao gồm tất cả những nơi có vấn đề phức tạp về lãnh thổ cần được giải quyết. Tôi nghĩ cần phải giải thích chiến lược của Mỹ ở khu vực này có ba phần. Thứ nhất là tiếp tục duy trì sự có mặt của hải quân Mỹ.

Thứ hai là tiếp tục ủng hộ luật pháp quốc tế để giải quyết những xung đột về lãnh thổ một cách hòa bình trên Biển Đông. Người Mỹ không đứng về bất cứ bên nào nhưng quan tâm đến tiến trình gìn giữ hòa bình. Chúng tôi không muốn các nước có những hành động đơn phương, đe dọa hoặc thậm chí tệ hơn là dùng vũ lực để củng cố quan điểm của họ. Chúng tôi mong muốn các nước tôn trọng và hành động theo luật pháp quốc tế.

Thứ ba là Mỹ cam kết tăng cường và hỗ trợ tăng cường năng lực cho các đồng minh trong khu vực như Nhật, Hàn Quốc, Thái Lan, Singapore và Australia. Ấn Độ, Indonesia và Việt Nam cũng dần trở thành đối tác quan trọng của chúng tôi. Với những đối tác này, đặc biệt là Việt Nam, chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ tăng cường khả năng của họ, đặc biệt là trong lĩnh vực hàng hải. Chúng tôi làm như vậy vì chúng tôi muốn thiết lập tự do hàng hải. 238 năm từ khi nước Mỹ được thành lập thì tự do hàng hải là hòn đá tảng trong chính sách đối ngoại của chúng tôi. Những năm gần đây chúng tôi quan tâm nhiều đến tự do hàng không. Vì vậy nếu chúng tôi có thể giúp đỡ được các đối tác của mình tăng cường khả năng phòng vệ trong lĩnh vực hàng hải và hàng không thì chúng tôi sẵn sàng làm điều đó.

- Nếu phải chọn giữa mối quan hệ với Trung Quốc và các nước thì ông chọn ai?

- Chúng tôi không lựa chọn. Bởi lẽ mối quan hệ với Trung Quốc được thể hiện qua rất nhiều mặt. Đây là mối quan hệ phức tạp. Chúng tôi có quan hệ thương mại vững mạnh và đối thoại trên nhiều lĩnh vực với Trung Quốc, bao gồm cả hợp tác và cạnh tranh. Tuy nhiên đây không phải là mối quan hệ loại trừ một bên. Chúng ta sẽ không bao giờ yêu cầu một nước lựa chọn giữa Mỹ và Trung Quốc. Các nước trong khu vực có thể có mối quan hệ chặt chẽ với cả Mỹ và Trung Quốc. Một nước Trung Quốc thịnh vượng và ổn định nằm trong lợi ích của Mỹ và tất cả các nước trong khu vực.

- Mục tiêu của ông là muốn Mỹ trở thành nhà đầu tư hàng đầu tại Việt Nam. Vậy theo ông thì bao lâu sẽ đạt được điều đó và Mỹ sẽ làm như thế nào khi chưa có Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP)?

- Điều đầu tiên tôi muốn nói là tôi rất tự tin về TPP và hiện giờ tôi tự tin hơn vài tháng trước đây. Vừa qua có cuộc họp song phương ở Hà Nội và đã đạt kết quả khả quan. Tôi nhận thấy có sự cam kết của Việt Nam và những nhà lãnh đạo Mỹ cũng có những cam kết về hiệp định này. Tôi tự tin rằng trong vài tháng sắp tới Việt Nam và Mỹ có thể thỏa thuận xong TPP và mùa xuân tới nó sẽ được đưa ra Quốc hội Mỹ. Chúng tôi hy vọng sẽ có sự bỏ phiếu về vấn đề này vào mùa hè. Vì vậy tôi rất lạc quan về TPP. Còn về câu hỏi bao lâu Mỹ đạt được mục tiêu tôi cho rằng điều này phụ thuộc vào môi trường đầu tư tại Việt Nam.

- Là một trong những người đầu tiên đến Việt Nam để thúc đẩy quan hệ song phương từ năm 1995, kinh nghiệm sẽ giúp ích như thế nào cho ông trong những năm tới?

- Những kinh nghiệm đó giúp ích rất nhiều. Tôi có tình cảm sâu sắc đối với Việt Nam. Tôi học tiếng Việt từ khi còn trẻ nên tôi có thể nói và hiểu được tiếng Việt dù rằng tôi vẫn cần phải tiếp tục học vì tiếng Việt không dễ dàng. Trước đây tôi có cơ hội làm bạn với rất nhiều người Việt và tôi đã đi du lịch ở khắp mọi nơi, đến rất nhiều tỉnh thành của Việt Nam. Bây giờ, với cương vị là đại sứ tôi có sự hiểu biết cơ bản về Việt Nam và mọi người biết là tôi quan tâm, tôn trọng văn hóa, lịch sử, ngôn ngữ, con người Việt Nam. Điều đó giúp tôi nhập cuộc tốt và thuận lợi trong việc thúc đẩy mối quan hệ Việt Nam và Mỹ.

- Có điều gì ấn tượng nhất với ông khi trở lại Việt Nam?

- Tôi từng đến TPHCM nhiều lần trong 20 năm qua, và tôi luôn ngạc nhiên bởi sự năng động của thành phố. Tôi luôn ngạc nhiên trước sự mới mẻ, phát triển cùng niềm hân hoan và năng lượng trong con người ở TPHCM. Tôi cũng thấy như vậy ở Hà Nội. Sự năng động trong các bạn quả là lớn, đặt biệt ở các bạn trẻ, và mỗi một lần tôi đến Việt Nam, tôi lại thấy các bạn thịnh vượng hơn lần trước. Có một nhà ga mới ở sân bay Nội Bài, một con đường cao tốc nối với sân bay. Hạ tầng ngày càng tốt hơn, và cửa hàng cửa hiệu trông phong phú hơn.

Năng lượng của các bạn tỏa ra thật nhiều, trên thực tế và trên mạng. Mọi người đang trao đổi ý kiến qua Internet theo cách chưa từng có trước kia. Điều đó cho tôi thấy những người trẻ ở đây có nhiều hy vọng và có kỳ vọng cao về tương lai.

Thực tế ở Việt Nam khiến tôi ngạc nhiên và vui thích, bởi cũng như nhiều người Mỹ, như Tổng thống và Ngoại trưởng Mỹ, chúng tôi mong muốn Việt Nam mạnh mẽ, thịnh vượng và độc lập, tôn trọng luật pháp và quyền con người. Chúng tôi muốn Việt Nam thành công, và nay khi trở lại đây, tôi cảm nhận được sức mạnh có thể đưa tới thành công của các bạn.

Vũ Lê/VnEx

========

(*) Ted Osius tên đầy đủ là Theodore G. Osius III, là Đại sứ của Hoa Kỳ tại Việt Nam. Ông nguyên là viên chức Cơ quan dịch vụ nước ngoài thuộc Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, và nguyên là phó giám đốc văn phòng các vấn đề Bán đảo Triều Tiên thuộc Vụ Đông Á và Thái Bình Dương tại Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ. Ông cũng từng là giáo sư tại Đại học Chiến tranh Quốc gia Hoa Kỳ và là chuyên viên của Viện nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) tại Washington DC. Ông có nhiều kinh nghiệm làm việc ở Việt Nam. Năm 1996 ông có mặt trong đoàn quan chức Hoa Kỳ đầu tiên tới Việt Nam kể từ khi quan hệ song phương được bình thường hóa Ông Osius đã hỗ trợ lớn cho công việc của ông Pete Peterson, đại sứ Mỹ đầu tiên tại Việt Nam sau khi Hoa Kỳ và Việt Nam bình thường hóa quan hệ ngoại giao, và cùng ông đặt nền tảng cho mối quan hệ giữa hai nước. Ông từng đại diện phó Tổng thống Mỹ Al Gore, tham gia đội chuẩn bị hiệp định thương mại song phương với Việt Nam. Ông đã tháp tùng Tổng thống Bill Clinton trong chuyến thăm năm 2000 tới Việt Nam. Ông Osius đã từng đi bằng xe đạp hơn 1.930 km từ Hà Nội tới thành phố Hồ Chí Minh. Ông hầu như đã đi khắp Việt Nam. Ông đã kêu gọi Hoa Kỳ bãi bỏ lệnh cấm vận vũ khí sát thương cho Việt Nam.

 

--------------