Nợ công đang kìm hãm, chế áp tăng trưởng

Trong 3 năm gần đây, ngân sách thường chỉ dành từ 14-16% tổng thu để trả nợ, chứ không phải mức trên 31%. Quy mô nợ công so với GDP tuy đang ở mức cao, gần với ngưỡng được Quốc hội cho phép, nhưng do nguồn lực ngân sách còn hạn chế nên vẫn cần huy động vốn vay trong và ngoài nước để đầu tư. Đó là những khẳng định vừa được Bộ Tài chính đưa ra khi triển khai Chỉ thị 02 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường công tác quản lý nợ công.

Nền kinh tế nếu có tăng trưởng cũng không bù đắp được sự gia tăng chóng mặt của nợ công và sự lãng phí, tùy tiện chi tiêu tràn lan.

Đánh giá cao kết quả thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội năm 2014, những tháng đầu năm 2015 do Chính phủ báo cáo, ông Nguyễn Văn Giàu, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội, đề nghị báo cáo của Chính phủ cần phân tích, đánh giá cụ thể hơn về một số vấn đề.

Thực tế cho thấy, dù đã đưa ra nhiều chủ trương, biện pháp và những mổ xẻ, chứng minh, phân tích gay gắt, có cả sự ‘kêu gào’, nhưng công tác quản lý, điều hành vẫn bị buông lỏng, lãng phí và lợi dụng phát sinh các dự án, các khoản chi để tham nhũng, chia nhau trong các ‘nhóm lợi ích’ vẫn là tác động nguy hại trì kéo sự phát triển kinh tế-xã hội.

Theo đánh giá của Chính phủ: Số ước thực hiện báo cáo tại Kỳ họp thứ 8 và số liệu kết quả thực tế có sự chênh lệch quá lớn: CPI kế hoạch Quốc hội giao tăng khoảng 7%, số báo cáo Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8 tăng 4,5 – 4,6%, số liệu đánh giá lại chỉ tăng 1,84% bởi công tác dự báo, điều hành CPI sẽ tác động mạnh đến kế hoạch đầu tư, sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp, người dân và tâm lý xã hội, tâm lý thị trường. Vì thế, không thể xem nhẹ sự ‘nhảy múa’ của các con số thống kê, cần đánh giá tác động toàn diện hơn về mức độ tăng trưởng, công tác điều hành chỉ số giá tiêu dùng…  

Tăng trưởng GDP bốn tháng đầu năm 2015 đạt 6,03 là mức tăng cao nhất so với cùng kỳ những năm gần đây. Tuy nhiên nghĩa vụ trả nợ công năm 2015 lên đến 31% tổng thu ngân sách. Ông Nguyễn Văn Giàu cho rằng mức tăng trưởng này chưa thật sự bền vững, do tác động về giá dầu thô đối với nền kinh tế ở mức thấp.

Đó là con số được xem là ấn tượng nhất trong năm năm qua của nền kinh tế. Tăng trưởng cao nhưng nợ công cũng cao. Nghĩa vụ trả nợ công trong năm 2015 cũng lên đến 31% tổng thu ngân sách, vượt mức dự kiến trong chiến lược đề ra. Yếu tố chính góp phần cho tăng trưởng là ngành công nghiệp chế biến, chế tạo và khai khoáng (khai thác dầu thô, than đá). Trong khi đó mức tăng trưởng của khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản ở mức thấp, chỉ tăng 2,14% so với mức tăng 2,68% cùng kỳ năm trước.

Ông Giàu phân tích: “Bên cạnh đó, một số chính sách hỗ trợ sản xuất nông nghiệp, đóng tàu đánh bắt thủy sản, nhà ở cho người thu nhập thấp… được đánh giá là chính sách đúng đắn, kịp thời nhưng triển khai chậm chạp, gặp nhiều vướng mắc gây phiền hà, chưa như mong đợi của người dân”.

Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cũng đánh giá trong bốn tháng đã nhập siêu 3 tỉ USD, tương đương 6% tổng kim ngạch xuất khẩu (cao hơn so với chỉ tiêu Quốc hội là 5%) là một tín hiệu không mấy tốt lành.

Dự báo xuất khẩu năm 2015 sẽ khó khăn hơn, nhất là nhiều nước giảm giá mạnh đồng tiền so với đồng USD, dẫn đến thâm hụt thương mại năm 2015 ở mức cao.

Về nợ công – vấn đề đã cảnh báo từ nhiều kỳ họp trước, phân tích của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho thấy năm 2015 nghĩa vụ trả nợ công sẽ ở mức rất cao, chiếm đến 31% so với tổng thu ngân sách nhà nước. Trong khi đó chiến lược nợ công và nợ nước ngoài của quốc gia giai đoạn 2011 – 2020 và tầm nhìn đến năm 2030 thì nghĩa vụ trả nợ công không được quá 25% so với tổng thu ngân sách nhà nước.

Tác giả Lê Phương phản ánh trên báo Lao Động: Tính đến ngày 18/5, theo đồng hồ báo nợ toàn cầu của tạp chí Economist, nợ công Việt Nam đang ở mức xấp xỉ 89,41 tỷ USD. Với dân số ước tính 91,5 triệu người, tính ra, mỗi người dân đang gánh nợ 983USD. Một năm trước, con số này là 81,18 tỷ USD và 897,84 USD.

Với tốc độ tăng trưởng kinh tế như hiện tại, The Economist dự đoán nợ công Việt Nam sẽ tăng lên 97,35 tỷ USD vào năm tới, tức mỗi người dân sẽ gánh nợ 1.065 USD.

Theo con số từ Bộ Tài chính, tỷ lệ trả nợ trực tiếp của Chính phủ so với tổng thu ngân sách nhà nước năm 2014 là 13,8% và năm 2015 dự kiến khoảng 16,1%, dưới mức quy định là 25%.

Tuy nhiên, cách đây không lâu Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia cho rằng con số thực về tỷ lệ trả nợ trực tiếp nước ngoài của Việt Nam lên đến 31% chứ không phải dừng lại ở con số thấp như Bộ Tài chính đưa ra.

Tuy nhiên đại diện bộ cho biết: “Do nguồn lực còn hạn chế nên vẫn cần huy động vốn vay để đầu tư”.

Vậy, hãy cùng làm một vài phép tính nhỏ để dễ tưởng tượng độ “khủng” của nợ công Việt Nam trong thời điểm hiện tại.

Lo ngại nợ công gia tăng với tốc độ cao, báo Dân Việt đăng bài của tác giả  Ngọc Lương, chỉ thẳng ra rằng:  Nợ công của Việt Nam tiếp tục gia tăng với tốc độ cao. Trong năm 2015, dự báo nghĩa vụ trả nợ so với tổng thu ngân sách ở mức 31%.

Nợ công tiếp tục gia tăng với tốc độ cao, trong năm 2015 dự báo việc thực hiện ‘nghĩa vụ trả nợ’ còn nhiều khó khăn, ách tắc. Theo Chiến lược nợ công và nợ nước ngoài của quốc gia giai đoạn 2011 – 2020 và tầm nhìn đến năm 2030: Nghĩa vụ trả nợ trực tiếp của Chính phủ (không kể cho vay lại) so với tổng thu ngân sách nhà nước hàng năm không quá 25% và nghĩa vụ trả nợ nước ngoài của quốc gia hàng năm dưới 25% giá trị xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ. Theo báo cáo số 2289, ngày 18.10.2014 của Ủy ban Tài chính – Ngân sách Quốc hội, nghĩa vụ trả nợ so với tổng thu ngân sách nhà nước năm 2015 dự kiến ở mức 31%.

Những khó khăn của nền kinh tế cũng được Phó thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thẳng thắn chỉ ra trong báo cáo của Chính phủ. Nổi lên là số doanh nghiệp giải thể, ngừng hoạt động tăng 4,5% (so với cùng kỳ năm 2014); thị trường chứng khoán, thị trường bất động sản phục hồi chậm…

Dự kiến, tỷ lệ trả nợ trực tiếp của Chính phủ so với tổng thu ngân sách Nhà nước năm 2015 là 16,1%. Theo báo cáo của Bộ Tài chính, năm 2014 đã huy động 627.800 tỷ đồng, trong đó trên 98% vốn vay được sử dụng cho các dự án hạ tầng. Dự kiến, tỷ lệ trả nợ trực tiếp của Chính phủ so với tổng thu ngân sách Nhà nước năm 2015 là 16,1% và vẫn nằm trong phạm vi 25% của chiến lược nợ công. Về tỷ lệ 31% mà Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội đưa ra gần đây, Bộ Tài chính cho biết, con số trên đã bao gồm cả những khoản vay về để cho vay lại. Hiện có tới 60% khoản vay về được đưa vào ngân sách và 40% là để cho vay lại.

Trịnh Đình Duyên - tổng hợp (Tác giả gửi BVB)

-------------