Quy hoạch cao su Sơn La - trách nhiệm của ai?

BVB – Rầm rộ phát động, vận động trồng cây cao su ở Tây Bắc, trong đó có Sơn La. Biết bao đầu tư tốn kém, công sức của nông dân suốt 7 năm qua, chỉ còn 3 năm nữa cây cho nhựa thu hoạch, vậy mà nay lại chặt phá hàng trăm ha. Ai chịu trách nhiệm? Nếu các cây công nghiệp, cây trồng khác cũng tùy tiện quy hoạch, tùy tiện chặt phá như vậy, thì nông dân biết trông cậy vào đâu? Đời sống của họ phải chịu cảnh không ổn định, bấp bênh, nghèo khó, thiệt thòi như thế nào? Ôi, cây cao su; quy hoạch, đầu tư, chọn giống cũng…cao su! "Một số diện tích cao su có mật độ thấp, sinh trưởng yếu, còi cọc, vanh thân nhỏ"... Có đúng vậy không, hay chỉ là cách lý giải như kiểu lãnh đạo Hà Nội: "Cây bị sâu mục, già cỗi, cong nghiêng", lấy cớ để vừa bán gỗ cao su, vừa chạy xin-cho tiền trồng mới, tăng đầu tư...kiếm miếng?

Mấy ngày qua, có nhiều thông tin xung quanh việc gần 100 ha cao su 6-7 năm tuổi ở Sơn La bị chặt phá mà không thông báo đến chính quyền địa phương. Điều này khiến người trồng cao su lo lắng.

Trong những ngày gần đây, dư luận tại Sơn La đang xôn xao trước thông tin gần 100 ha cây cao su tại xã Mường Bú, huyện Mường La bị đốn hạ không rõ nguyên nhân. Theo Cty CP Cao su Sơn La, đơn vị trồng và quản lý diện tích cao su trên, việc này chặt thanh lý cao su tuân thủ đúng nguyên tắc, và đã được báo cáo bằng văn bản với chính quyền.

>> Nhìn lại các dự án phát triển cao su ... 

Tuy nhiên, trao đổi với NNVN, ông Võ Nhật Duy, TGĐ Cty CP Cao su Sơn La, cho hay, cuối năm 2011 đầu năm 2012, trên địa bàn tỉnh Sơn La xảy ra rét đậm, rét hại và có sương muối. Việc này dẫn tới một số diện tích cây cao su tại xã Mường Bú hư hại. Tập đoàn Công nghiệp cao su Việt Nam (VRG) và Viện nghiên cứu Cao su đã lập đoàn khảo sát và khẳng định, 54ha trong tổng số 430 ha cao su tại địa phương này bị ảnh hưởng nặng đến thân và da, nếu để lại cũng không thể cho năng suất cao khi đến kỳ thu hoạch. Do đó, khi có biên bản xác nhận của chính quyền địa phương và đề xuất của Cty, VRG đã quyết định cho phép thanh lý diện tích trên để trồng lại bằng giống cao su mới chịu rét tốt hơn, được SX ngay tại Sơn La.

Do phải kiểm tra các điều kiện thổ nhưỡng, nên đầu năm 2015, lãnh đạo VRG mới cho phép Cty Cao su Sơn La lập kế hoạch để trồng lại. Cty đã tiến hành chặt hạ những cây trong diện tích trên để đào hố trồng loại giống mới có năng suất cao hơn, khả năng chịu rét tốt hơn. “Đây là việc làm bình thường và đúng các quy định chứ không bất thường và không phải tàn phá cây cao su đến kỳ thu hoạch”, ông Duy khẳng định. Về việc chặt hạ để thay thế cao su không được thông báo đến chính quyền địa phương và nông dân trồng cao su, ngày 28/4/2014, Cty đã có văn bản báo cáo và có sự xác nhận của ông Lèo Văn Hợp, Chủ tịch UBND xã Mường Bú; ông Lò Văn Tươi, trưởng bản Bủng (xã Mường Bú). Trong biên bản phúc tra diện tích thanh lý vườn cây kém hiệu quả do ảnh hưởng của rét hại, chính ông Hợp, ông Tươi cũng xác nhận rằng, kiểm tra thực tế thấy rằng, một số diện tích cao su tại địa phương có mật độ thấp, sinh trưởng yếu, còi cọc, vanh thân nhỏ do ảnh hưởng của rét đậm. Do đó, đề nghị thanh lý để trồng cao su giống mới.

 Trong điều kiện khó khăn như hiện nay, giá mủ cao su xuống thấp, nhưng Cty CP Cao su Sơn La vẫn cố gắng nỗ lực đảm bảo quyền lợi của người lao động. Minh chứng là trong năm 2014, Cty đóng bảo hiểm xã hội cho 2,5 nghìn công nhân. Thu nhập bình quân đầu người đạt hơn 3,3 triệu đồng/tháng, chưa kể thu nhập từ các phụ phẩm nông nghiệp khác. Về thông tin cho rằng, dư luận và người lao động lo lắng về việc DN bỏ rơi người dân, bởi vì hàng nghìn hộ dân đã phải chịu đựng vất vả, gian khổ khi tham gia trồng cao su, ông Võ Nhật Duy cho rằng, đây là nhận định thiếu cơ sở. Đời sống của đại bộ phận nông dân từ khi tham gia trồng cao su khá lên rõ rệt. “Thống kê xã hội đến hết năm 2014 cho thấy, xã Mường Bú có 170 hộ tham gia trồng cao su thì đã có 120 gia đình xây được nhà ngói, 153 hộ được dùng nước sạch, 46 hộ khá giả, 92 hộ thoát ngèo. Nhiều gia đình có xe máy, máy tính kết nối internet…”, ông Duy cho hay....

Việc triển khai chương trình trồng cao su tại Sơn La nói riêng, Tây Bắc nói chung là một chương trình mới, còn rất nhiều khó khăn. Tuy nhiên, với sự quyết tâm của địa phương và sự tham gia ủng hộ của người dân nên diện tích cao su toàn tỉnh đã đạt hơn 6.000 ha. Theo kế hoạch, năm 2016, nhà máy chế biến sản phẩm XK từ cao su sẽ được xây dựng. Ông Hứa Ngọc Hiệp, Phó TGĐ VRG, cho hay: Tập đoàn đã đầu tư trên 4.500 tỷ vào chương trình phát triển cao su phía Bắc. Do đó, dù hiện tại đang còn khó khăn, nhưng Tập đoàn sẽ nỗ lực duy trì và thực hiện hiệu quả chương trình này. Vì vậy, chính quyền các địa phương và người dân hoàn toàn yên tâm. Ông Cà Văn Chiu, Chủ tịch Liên đoàn Lao động tỉnh Sơn La, cho biết: Cây cao su được Đảng bộ tỉnh xác định là cây trọng tâm phát triển trong cơ cấu nông nghiệp. Tuy còn nhiều khó khăn song đến nay có thể khẳng định, đây là chủ trương đúng. Thực tế cây cao su đã tạo ra một luồng sinh khí mới cho những vùng có loại cây này, và sẽ là cây xóa đói giảm nghèo của tỉnh. “Hiện 97% công nhân, người lao động của Cty là người dân tộc thiểu số. Bởi thế, tỉnh Sơn La đã có khẩu hiệu “Cây cao su là tài sản Nhà nước”. Và hơn hết, trong lúc khó khăn bởi giá mủ cao su xuống thấp như hiện nay, cần sự đồng lòng và chia sẻ từ các ngành, các cấp. Nếu thông tin không đầy đủ thì sẽ gây hoang mang, lo lắng cho người dân”, ông Duy đề nghị....

*            *            *

Chỉ đến khi được xem tận mắt những hình ảnh cao su bị tàn phá mà PV vừa tác nghiệp, các cán bộ Ban chỉ đạo phát triển cây cao su tỉnh Sơn La mới tin đó là sự thật và tá hỏa truy tìm ngọn nguồn.

Không ít nông dân ở Mường La đã đánh cược sự ổn định và phát triển của gia đình mình với Công ty CP Cao su Sơn La khi tham gia góp đất sản xuất để trồng cao su. Ảnh: Kiều Thiện

Bưng bít thông tin

Như báo đã thông tin, hàng trăm ha cao su ở Mường La (Sơn La) bị chặt phá. Bức xúc với việc làm không minh bạch của Công ty CP Cao su Sơn La, ông Lê Đình Giai - Bí thư Huyện ủy Mường La cho rằng: “Khi họ trồng cây cao su, tôi là Phó Chủ tịch huyện kiêm Trưởng ban tuyên truyền phát triển cây cao su của huyện. Tôi và nhiều anh em xắn quần lội nương cùng dân, bám dân tuyên truyền trong nhiều năm để có đất tốt nhất giao cho công ty cao su. Bây giờ họ phá cao su, quyền lợi của người dân ra sao thì họ không cho chúng tôi biết”.

Tin rằng mọi thông tin về việc phát triển cây cao su ở Sơn La đều nằm ở Ban chỉ đạo phát triển cây cao su tỉnh Sơn La (Ban chỉ đạo), PV đã tìm tới đây để tìm hiểu sự việc. Nhưng thật bất ngờ là sau khi nghe chúng tôi hỏi lý do chặt hạ cây cao su ở Mường La, các cán bộ của Ban chỉ đạo đều ngẩn người rồi lắc đầu.

Ông Trần Văn Huân, cán bộ Ban chỉ đạo nói như đinh đóng cột: “Có thông tin gì về cây cao su chúng tôi đều biết cả. Có thể các nhà báo nhầm sang diện tích cây cao su bị phát do ảnh hưởng đường dây điện hoặc bị cháy hôm vừa rồi chứ không thể có chuyện chặt tới mấy chục ha mà chúng tôi không biết gì. Thông tin của nhà báo như thế là quan liêu, hồ đồ…”.

Tôi cố nén lòng đợi ông Huân nói xong rồi mới cho họ xem những hình ảnh mà chúng tôi vừa ghi nhận tại bản Bủng, xã Mường Bú với những gốc cây cao su đã bị chặt hạ. Khi ấy các cán bộ Ban chỉ đạo mới ớ ra, điện thoại đi các nơi để tìm kiếm thông tin về vụ chặt phá cây cao su này. Sau khi truy cứu số liệu đầy đủ như phóng viên cung cấp, ông Vũ Thế Luận - Phó Trưởng ban thường trực Ban chỉ đạo phát triển cây cao su tỉnh Sơn La thừa nhận: “Số liệu mà nhà báo có là chính xác và đầy đủ đấy”.

Hậu quả của phát triển nóng

Trao đổi thêm với ông Luận, được biết: Việc chặt hạ cây cao su ở Mường La trong thời gian vừa qua là do chính Công ty CP Cao su Sơn La đốn hạ với diện tích hơn 52ha tại bản Phiêng Bủng, ở các lô 01, 02, 06… bởi lý do nghe rất hợp lý là những cây này không có khả năng cho thu hoạch nhựa vì là giống cây cao su chịu rét kém.

Nhưng khi phóng viên chất vấn “Việc chặt hạ cây khi đã hết một chu kỳ kiến thiết gây ảnh hưởng thế nào tới đời sống người nông dân đã góp đất với công ty? Phải chăng có lỗi này là do công tác khảo nghiệm giống cây trồng của Công ty CP Cao su Sơn La chưa được chu đáo?” thì ông Luận khẳng định: “Việc chặt hạ cây sau 7-8 năm kiến thiết không làm ảnh hưởng tới quyền lợi người góp đất làm cổ phần và việc khảo nghiệm các giống cây trồng trước khi đưa vào trồng đại trà là không cần thiết”.

Tuy nhiên, khi phóng viên nêu phản ánh của người dân, ông Luận mới thừa nhận rằng việc triệt hạ cây cao su khi đã vào kỳ khai thác có gây ảnh hưởng đến tâm lý, việc làm và thu nhập của người dân trong vùng. Việc phát hiện cây kém chất lượng và chặt muộn do công tác khảo nghiệm giống chưa đúng quy trình.

“Thời điểm 2007-2008, việc trồng cây cao su khá ồ ạt nên việc lựa chọn giống cũng chưa được sát sao. Khi ấy, doanh nghiệp chỉ lựa giống cao su cho năng suất cao mà không chú ý đến loại cây chịu lạnh nên bây giờ phải chặt. Diện tích cao su cần chặt bỏ để trồng thay thế sẽ còn tiếp tục nhiều hơn trong thời gian tới” – ông Luận khẳng định.

(Nông nghiệp VN và Xã luận)

-------------