Kỳ thi Quốc gia không thể là một show diễn!

* HÀ VĂN THỊNH

           Không có đâu như nước mình: Báo chí loan tin ngày 9.9.2014, Bộ GD-ĐT chính thức công bố Phương án Tổ chức Kỳ thi THPT Quốc gia; vậy mà, chiều 10.9.2014, khi lên cơ quan, tôi được nhận (và buộc phải ký) với tư cách là Chủ nhiệm Bộ môn, phiếu thăm dò “ngày mai sẽ hết hạn”(!)
Bộ GD-ĐT sẽ trả lời dư luận ra sao, khi “Theo nguồn tin của Tuổi Trẻ, dự kiến phương án chính thức được Bộ GD-ĐT quyết định sẽ nghiêng về phương án một, mỗi thí sinh phải dự thi bốn môn (gọi là các môn thi tối thiểu) gồm: ba môn bắt buộc Toán, Ngữ văn, Ngoại ngữ và một môn do thí sinh tự chọn trong số các môn: Vật lý, Hóa học, Sinh học, Lịch sử và Địa lý…

Theo Bộ GD-ĐT, đây cũng là phương án được nhiều sự ủng hộ nhất qua thăm dò ý kiến từ các Sở GD-ĐT, các trường ĐH-CĐ và đông đảo học sinh THPT”?
Trước hết, phải ghi nhận rằng Phương án một là một phương án có tính khả thi cao nhất. Nhưng, nói như thế không có nghĩa nó không có những khiếm khuyết cần phải tranh luận để có thể tốt hơn.
Những khiếm khuyết đó là:
1. Kỳ thi 4 ngày đồng nghĩa với việc chúng ta không cải tiến mà là cải... lùi – nói cách khác là cải cách nửa vời. Yêu cầu đầu tiên phải là cần tổ chức sao cho ít gây khó khăn nhất, ít tốn kém nhất, khoa học và hiệu quả nhất (tạm gọi là 3 cần).
2. Tại sao không thể dứt khoát một lần, mãi mãi với sự nửa vời? Tại sao cứ phải 3 môn bắt buộc trong đó nhất thiết phải có Toán, Văn, Ngoại ngữ? Về mặt khoa học là vô lý vì có những người không thể học toán (như người viết bài này) hay không thể học ngoại ngữ.
Quan điểm không bắt buộc mà cho tự chọn 3 môn chắc sẽ có nhiều ý kiến phản đối. Người viết bài này đưa ra ý kiến này là dựa trên các căn cứ sau. Thứ nhất, ở nhiều nước trên thế giới, người ta cho học sinh học theo chuyên ban từ 3 – thậm chí là 6 năm cuối của đời học sinh.
Thứ hai, một khi mặc định toán, văn, ngoại ngữ là bắt buộc; có nghĩa là chúng ta đã mặc định luôn rằng nếu không giỏi 3 môn đó thì không thể tốt nghiệp THPT(?) Tại sao các nhà giáo dục không nghĩ rằng đối với học sinh 53 dân tộc ít người, tiếng Việt hầu như đã là một ngoại ngữ - bắt học thi thêm tiếng Anh, thành ra 2 ngoại ngữ, như vậy có công bằng không? Về mặt xã hội học, làm thế là không ổn. Về mặt khoa học là vô lý vì có những người không thể học toán (như người viết bài này, mặc dù luôn giành giải nhất văn thành phố Vinh nhưng chưa bao giờ vượt quá 5/10 môn toán. Chính vì thế, cố Trưởng Ty GD Nghệ An Nguyễn Tài Đại, đã phải ký công văn đặc cách cho tôi lên cấp 3, không cần môn toán – thi 2 môn Văn và Toán) hay không thể học ngoại ngữ.
Thứ ba, bài viết trên Một Thế giới vừa rồi về sự trăn trở rằng phải học văn để làm thơ khi kê đơn thuốc sau này, tưởng như là chuyện đùa nhưng đó là sự thật: Tại sao cứ nhất thiết bắt các bác sĩ, kỹ sư tương lai phải học văn cho bằng được?
3. Tại sao không học các các nước phương Tây khi người ta định hướng cho học sinh THPT là tiếp tục học lên cao hay sẽ học nghề. Nếu học sinh muốn học nghề mà cứ nhất thiết bắt phải thi ngoại ngữ và toán hay văn thì chẳng khác gì bóp chết ước vọng đó ngay từ trứng nước. Đã là 4 môn thì có quyền chọn theo yêu cầu. Ví dụ, tôi muốn thi vào ngành báo chí, sao không cho tôi chọn văn, sử, địa lý hay giáo dục công dân?

4. Kỳ thi để giản ước thành “hai trong một” thì tại sao không là 3 môn cho nó giản dị? Đâu phải cứ thêm 1 môn nữa là chất lượng sẽ tốt hơn? Đừng băn khoăn về chuyện chương trình học bị cắt xén ở lớp 12. Các em đã học đủ rồi, suốt 11 năm. Hãy để cho trẻ giỏi giang hơn trong ngành nghề mà họ sẽ chọn. Về cái lý chống học tủ, học vẹt thì 4 môn chẳng khác gì 3 môn. Đó là chưa nói đến chuyện thi 3 môn tự chọn sẽ tiết kiệm được rất nhiều thời gian và tiền bạc…
Điều tiếp theo phải bàn là, đừng để kẽ hở cho việc chạy điểm, tiêu cực sẽ phát sinh tràn lan. Ví dụ, trong mục 5.1, xét tốt nghiệp như thế là chưa hợp lý. Điểm thi 3 môn (chứ không phải 4) sẽ được nhân hệ số 1,5 hay 2,0… (nhờ các nhà quản lý tính toán kỹ lưỡng), còn điểm tổng kết từ THCS và THPT sẽ là hệ số 1. Điều này khuyến khích việc nỗ lực và giảm thiểu đến mức thấp nhất việc chạy điểm, xin điểm dồn vào trong 1-2 năm cuối cùng.
Điểm 5.2 mục C là khó chấp nhận: Các trường ĐH, CĐ không sử dụng kết quả kỳ thi THPT Quốc gia được quyền “xây dựng đề án tuyển sinh riêng”. Điều khoản này nói theo dân gian là vẽ đường cho hươu chạy! Các trường công lập, dân lập, tư thục đều tha hồ biến hóa để lách, để chui và tạo ra sự bát nháo về sàn cần phải có của giáo dục ĐH, CĐ.
Những ý kiến trên đây tất nhiên chỉ là thêm một góc nhìn, sẽ rất cần sự tham gia, phản biện của nhiều người, nhiều thời gian hơn nữa chứ không nhất thiết phải hạn định trong 20 ngày còn lại của tháng 9. Tại sao không thể kéo dài đến hết tháng 10? Lấy ý kiến của toàn ngành giáo dục ở toàn quốc về việc quyết định một trong những điều hệ trọng nhất của giáo dục, quyết định đến bước đi đầu tiên trong cuộc đời tự lập của một con người mà cứ như đua xe "Công thức 1" thì quả là điều khó chấp nhận…

Thomas Jefferson (1743-1826), tác giả của Tuyên ngôn Độc lập của Hoa Kỳ, người sáng lập Đại học Virginia (1825), đồng thời là người đầu tiên nghĩ ra môn học tự chọn, có nói rằng ông muốn cho sinh viên được học những gì họ thích, họ cần và không phải học những gì họ không thích.
Áp dụng câu nói trên trong việc Thi Tốt nghiệp THPT đồng thời là tuyển sinh cho ĐH, CĐ không những chỉ nhằm kiểm tra, đánh giá chất lượng mà còn hướng tới mục tiêu cho những con người trẻ tuổi được thể hiện cao nhất năng lực, sức học của mỗi người, tại sao không tạo điều kiện và giải pháp tối ưu nhất?
Học sinh người Ê Đê, Gia Rai… cũng phải thi ngoại ngữ như học sinh Hà Nội, TP.HCM, liệu có công bằng và có cho kết quả chính xác không? Biện minh rằng thi 4 môn để tránh học sinh học tủ, học lệch là thiếu thuyết phục. 

H.V.T

 ========