'Cò' lớn, thiên nga béo bởi giấy phép... 'cháu, chắt'?

Có những ngành, điều kiện kinh doanh chung thì nằm ở luật, nghị định, nhưng điều kiện "con, cháu, chắt" thì nằm ở thông tư, quyết định, thậm chí công văn của các Bộ.

Trong khi Thủ tướng Chính phủ và Bộ trưởng Bộ Kế hoạch đầu tư kêu gọi giảm thiểu các loại giấy phép phụ, giấy phép con để "cởi trói" kinh doanh cho người dân, thì hành động đáp ứng từ các Bộ ngành dường như vẫn giậm chân tại chỗ, thậm chí, còn gia tăng thêm các giấy phép "con cháu chắt" mới...

Lòng vòng tờ giấy phép cho thuê nhà

Do kinh tế khó khăn nên một người thân của tôi ở TPHCM đành phải dọn về nhà cha mẹ ở, đem căn nhà cho thuê lấy tiền độ nhật. Tuy nhiên, để kiếm được giấy phép cho thuê nhà, anh ấy đã phải chạy vạy mất hàng tháng trời, mà chỉ nghe kể lại cũng hoa mắt.

Việc đầu tiên, khổ chủ chạy tới UBND quận nơi có căn nhà để làm đăng ký kinh doanh (ĐKKD) hộ cá thể cho thuê nhà. Ôm một vác hồ sơ về, anh phải khai vào tờ khai  ĐKKD theo mẫu, rồi photo công chứng Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà, hộ khẩu, chứng minh nhân dân.

Xong xuôi, anh tất tả vác lên nộp. Nhân viên nhận hồ sơ cho giấy hẹn sau 10 ngày mời anh trở lại nhận kết quả. Khi đó anh sẽ phải ra Chi cục Thuế của Quận để đăng ký mã số thuế, nộp thuế môn bài.

Mười ngày sau, anh lên xếp hàng từ sáng sớm, may nhận được giấy tờ, nộp lệ phí, rồi qua Chi cục Thuế hết cả buổi thì xong, lòng mừng khấp khởi. Tuy nhiên, anh được người môi giới cho thuê nhà cho biết là mới xong... một chặng.

Giờ chặng tiếp theo là anh phải xin cấp giấy phép đủ điều kiện phòng cháy chữa cháy. Thế là anh phải đến Phòng Cảnh sát PCCC của Thành phố để làm thủ tục này. Hồ sơ lại một ôm tha hồ điền, nào là bản sao công chứng của các loại Giấy  ĐKKD hộ cá thể, bản sao chứng minh nhân dân, sổ hộ khẩu, sơ đồ chi tiết mặt bằng ngôi nhà, đơn đề nghị cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện về PCCC, hồ sơ quản lý, phương án PCCC... Phải hỏi đi hỏi lại, nhờ cả mấy bên thân quen chỉ dẫn thì người nhà của tôi mới có thể làm xong thủ tục này. Tính ra cũng mất thêm 10 ngày với vài lần đi lại chầu chực.

Chưa hết, giờ anh còn một thủ tục nữa, đó là xin giấy phép an ninh trật tự. Vì hộ khẩu anh ở một quận, mà ngôi nhà anh mang cho thuê lại ở một quận khác nên giấy tờ khá nhiêu khê. Anh đến Phòng cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội để làm bản cam kết an ninh trật tự, bản khai lý lịch thì mang về xin xác nhận của địa phương, giấy ĐKKD hộ cá thể cho thuê nhà, biên bản kiểm tra xác nhận về phòng cháy chữa cháy của cơ quan công an, bản sao chi tiết sơ đồ mặt bằng ngôi nhà... Mất 2-3 lần anh mới khai đủ, nộp đủ hồ sơ. Sau đó 10 ngày, anh mới nhận được giấy phép này sau khi nộp thêm một lần lệ phí nữa.

Giờ mới là lúc anh được ra công chứng để ký hợp đồng cho thuê căn nhà với giá 7 triệu đồng một tháng. Tuy nhiên, để người thuê dọn vào ở được, còn thủ tục nữa là khai báo tạm trú. Hồ sơ khai báo tạm trú cũng rất phức tạp và mỗi phường quy định một kiểu. Phần giấy tờ photo thì có giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà, hộ khẩu, CMND của chủ, của người thuê. Kèm theo đó là bản khai đăng ký tạm trú của từng người thuê, của người đứng tên trên hợp đồng thuê và những người ở cùng.

Những bản khai trên công an phường yêu cầu phải có, nhưng theo quy định, công an phường không được phép bán cho người dân những mẫu bản khai này. Thành thử khổ chủ đành chạy ngược chạy xuôi tìm các nơi bán đơn để muai, rồi chạy về phường nhờ hướng dẫn khai, lấy chữ ký từ người thuê nhà rồi đem nộp lại.

Giờ là thủ tục cuối, anh phải quay trở về Chi cục thuế quận, làm bản kê khai và đóng nộp thuế. Anh cặm cụi điền tiếp một bộ hồ sơ gồm bản sao CMND, bản sao giấy ĐKKD hộ cá thể cho thuê nhà, hợp đồng cho thuê, v.v...

Hỏi vì sao cò lớn, thiên nga béo?

Người nhà tôi chật vật bỏ cả tháng ròng chạy vạy cho thủ tục thuê căn nhà vẻn vẹn giá 7 triệu/ một tháng. Trong khi đó, một người bạn anh, do không có thời gian nên bỏ tiền ra làm dịch vụ qua cò. Phí dịch vụ tốn khoảng 5 triệu, nhưng chỉ mất 7- 10 ngày là xong tất cả. Đã mất tiền thì rất nhiều công đoạn đã được "bôi trơn", không cần có mặt khổ chủ, mọi việc vẫn chạy băng băng.

Và chỉ qua cái giấy phép cho thuê nhà mà nhiều người dân đô thị hiện phải có trong tay để kiếm thêm chút tiền sinh kế là có thể thấy vì sao các cấp trên sốt ruột kêu gọi cải cách, mà cấp thừa hành thì như "bịt mắt che tai" làm cho thủ tục hành chính ngày càng phiền toái nhiêu khê, mở lối cho cò lớn, thiên nga béo lên.

Số liệu mới nhất được Bộ Kế hoạch và Đầu tư công bố cho thấy hiện có 386 ngành, nghề kinh doanh đòi hỏi phải có điều kiện đi kèm, trong đó có 895 điều kiện kinh doanh "cấp 1" (giấy phép "cha"), 2.129 điều kiện "cấp 2" (giấy phép "con") và 1.745 điều kiện "cấp 3" (giấy phép "cháu").

Các quy định này thuộc phạm vi quản lý của 16 bộ ngành và rất rắc rối. Có những ngành, điều kiện kinh doanh chung thì nằm ở luật, nghị định, nhưng điều kiện "con, cháu, chắt" thì nằm ở thông tư, quyết định, thậm chí công văn của các Bộ. Sự thiếu rõ ràng này đang ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của DN và người dân.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh đã cho biết, sau khi phát văn bản yêu cầu các bộ, ngành rà soát cắt giảm số ngành nghề kinh doanh có điều kiện thì câu trả lời nhận được chỉ là sự im lặng như một sự thách thức. Không những chưa cắt bỏ được mà số lượng này lại tăng lên trong thời gian qua.

Hiện Việt Nam cũng đã có bộ chỉ số Cải cách hành chính Par Index do Bộ Nội vụ đưa ra, cùng việc bắt đầu chấm điểm và công bố của các bộ ngành và địa phương với kỳ vọng công tác cải cách hành chính sẽ được đánh giá, định lượng một cách chính xác hơn. Vấn đề ở đây là đi cùng với cải cách các thủ tục hành chính nói chung, cho kinh doanh nói riêng, Việt Nam cần xây dựng được một nền công vụ chuyên nghiệp.

Bởi, như ông Nguyễn Sĩ Dũng, Phó chủ nhiệm Văn phòng quốc hội: "Nếu không có nền công vụ chuyên nghiệp thì rất khó cải cách thể chế cũng như cải cách hành chính. Không nên duy trì mãi chính trị hóa hệ thống hành chính theo cách sắp xếp nhân sự, công tác cán bộ hiện nay, như vậy sẽ làm méo mó hết nền hành chính công vụ.

Nguyễn Anh Thi/VnN

=======