GIỮ VỮNG ‘ỔN ĐỊNH’ (!?)

   * BÙI VĂN BỒNG

Tôi có người bạn quen, nguyên là cán bộ cấp vụ trưởng ở một cơ quan Trung ương. Ngày xưa, bố ông ta cũng nguyên là vụ trưởng. Và nay đến con ông ta làm công tác nghiên cứu tổng hợp tại một cơ quan văn phòng bộ, nghe ông khoe rằng : “Cháu cũng đã được đưa vào nguồn vụ trưởng”. Tôi nói vui: “Thế là nhà ông tam đại đồng đường vụ trưởng rồi”. Ông ta cười hấc hấc.
Không những thế, chỉ từ 'cái dây' tam đại vụ trưởng, nay cả đàn con cháu cả vài chục đứa,bất kể bằng cấp loại gì, không cần học hành đến đâu, cũng ổn định biên chế ở các cơ quan Trung ương, Bộ, ngành tại Hà Nội.

Đã từ lâu, trong cơ chế của ta, từ Đảng đến chính quyền rồi các bộ, ngành, cơ quan từ cấp huyện, tỉnh, thành phố lên đến Trung ương đã hình thành bộ máy văn phòng, cơ quan nghiên cứu, tổng hợp, các phòng, ban chuyên trách rất đầy đủ, hầu như  không thiếu một “cái đinh ốc” nào. Vì muốn cái bộ máy phình to tuyển nạp nhiều người, tăng sự bề thế, lại có chỗ để đưa con em, người nhà, mối thân quen, kể cả ‘rao bán ghế’ vào biên chế, người ta đề xuất đủ mọi lý do cần thiết thêm phòng này, ban nọ, bộ phận kia…

Cứ theo cái ‘ý định lãnh đạo’ ấy, trong nhiều năm, nhiều cơ quan, nhiều ngành chỉ có tăng biên chế, ít khi và khó mà giảm được. Từ đó, sinh ra mộ bộ máy cồng kềnh, số lượng vào biên chế nhà nước trong mảng hành chính sự vụ này ngày càng đông. Mà đó lại là những nơi được coi là “ngon ăn, béo bở”, là nơi gửi gắm con, cháu, họ hàng thân quen của các quan chức. Con cái dân thường dễ gì chen vào được?

Quỹ lương dành cho “khối” này rất lớn, tăng chi tiêu công, ăn lạm, sém lẹm không ít vào ngân khố quốc gia. Mà bộ máy này lại thường sinh ra cồng kềnh, chồng chéo công việc, có khi “dẫm chân lên nhau”, hiệu quả thấp. Có những văn phòng bố trí đến 7 công vụ. Phải phân ra, người này quét nhà, người kia pha trà, người khác chỉ việc ngồi đọc báo, xem ti vi hoặc mở mạng chơi game, thường trực “cơ động”, chỉ khi cán bộ, lãnh đạo cần uống cà phê thì chạy ra phố mua, thế coi như cũng xong việc cả buổi.

Có những cán bộ đã lên bậc chuyên viên. Công việc chủ yếu là “chắp bút” cho lãnh đạo. Từ báo cáo, phát biểu cho đến thư trả lời, trao đổi chỗ này chỗ kia đều do chuyên viên, trợ lý làm hết. Ông chuyên viên nọ gắn cả đời từ khi lính lác đến cấp chuyên viên chỉ như vậy thôi, được cấp nhà gần cơ quan, ngay giữa trung tâm thành phố, từ nhà đến cơ quan gần có thể đi bộ được. Ông ta lại thiếu thực tế, chẳng hề biết địa phương, cơ sở là gì, chỉ loanh quanh hàng ngày với việc bàn giấy, sớm cắp ô đi, tối cắp ô về. Cứ cái điệp khúc đó mà đời cha truyền đời con, rồi đến đời cháu, không ra khỏi Hà Nội, trừ những chuyến thi thoảng về thăm quê hương bản quán hoặc đi du lịch, thăm thú riêng tư…

Có người nói với tôi: “Tại sao ông nào lên cái chức ấy phát biểu đều giống nhau?”. Thì đúng thôi, lãnh đạo nào lên thì vẫn dùng chuyên viên, cán bộ chuyên trách đó làm cái công đoạn “chắp bút”. “Chắp bút” đã thành nghề, viết bài cho lãnh đạo nhanh đến mức “siêu”. Nhưng, sở dĩ nhanh là vì có các bản lưu sẵn từ mấy chục năm rồi, mỗi loại có một ngăn riêng, bố cục, nội dung riêng. Đã có bài bản sẵn từ lâu năm, đã  qua đến mấy đời lãnh đạo rồi, như một thứ ba-rem, công thức, chỉ cần đảo lên, đảo xuống, thay địa danh, ngày tháng, đưa vào mấy số liệu có chút mới hơn, lại thay phần thưa gửi ở bên trên, lời chào cuối bài  cho phù hợp từng hội nghị, từng đối tượng người nghe, thế là coi như xong việc, đáp ứng yêu cầu của lãnh đạo, chẳng cần nhiều động não. Làm việc an nhàn, lương cao, con cháu được nhờ cả dây, cả chùm giữa Hà thành, đời mà được như thế là dư sức  “ổn định và phát triển”.

Thực ra, hô hào tinh giản biên chế từ lâu rồi, nhưng biên chế hành chính bao cấp ngày càng nhiều. Có ông than phiền:

- Tinh giản ư? Tinh gián ai? Cũng biết là chúng nó không được việc mấy, nhưng “trên” bắt phải nhét vào rồi, bắt phải kiếm việc, tìm chỗ, nói là cho nó có nơi làm, rồi cho nó cái chức danh, có đồng lương để sống, lại được ở Hà Nội, ở các thành phố... “Công thức 30 Đ” đặt ra những yêu cầu dù không muốn cũng phải lo “Vì tương lai con em chúng ta”: “Đảng đã đặt để, đừng đồn đại độc đoán, được đưa đón đỡ đầu, đỏ đen đều đầy đủ, đừng để đói, đừng điều động, đếch đuổi đi đâu được”.

Cái chuyện cồng kềnh biên chế, dựa hơi nhà nước, có khi học hành, bằng cấp cũng chưa đâu vào đâu, làm việc 'ba chớp ba nháp' vẫn lên lương lên chức đàng hoàng, về hưu lại đủ chế độ giữa thành thị, âu cũng chẳng phải lỗi của ai, mà là lỗi của cơ chế. Đã nói đến cơ chế thì dù có bị phạm pháp, sai lầm gì chăng nữa thì cũng không ai lôi được “bị can cơ chế” ra tòa. Cơ chế do con người đẻ ra, nhưng nó không phải là ‘một phạm nhân’cụ thể nào cả!

Điều đáng nói nhất là bộ máy quan liêu đã sinh ra những cán bộ quan liêu. "Trả lương rồi, giao việc thì phải làm, ăn cơm chúa múa tối ngày, chẳng lẽ đến tay tao!”- cái lý sự từ trong nếp quen tư duy như thế nhiều lắm. Nhưng hiềm một nỗi, và cũng là vật cản lớn, không ai dám đụng đến cái ‘hệ thống thành trì’ ấy, vì sợ…mất ổn định! Mà phương châm chỉ đạo là phải kiên quyết “giữ vững ổn định” trong bất kỳ tình huống nào!

Bao giờ cơ chế, và chế độ chính trị-xã hội mới thực sự tinh giản được cồng kềnh bộ máy? Bao giờ mới bớt được đội ngũ đông đảo ăn lương nhà nước rồi chỉ việc ngồi chơi xơi nước, ‘sáng cắp ô đi, chiều khép dù về’? Bao giờ cán bộ, lãnh đạo không còn điều kiện và cơ hội để “sống bằng cái đầu người khác”, để rồi chính bản thân người lãnh đạo phải tự vận động suy nghĩ, phải vắt óc, phải biết có sự mất công vì công việc, không còn là cái máy đã được cơ chế cài sẵn phần mềm, được cơ chế lập trình hóa thay cho năng lực thực chất, hoặc như cái máy liên tục được đổ đầy đủ thứ nhiên liệu từ cái kho ‘quan liêu, thực dụng’?

BVB

-------------