Quốc hội của Đảng thì giám sát được ai?

* NAM NGUYÊN

Không có tác dụng

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng nhìn nhận vai trò giám sát của Quốc hội Việt Nam không có thực chất, không có tác dụng và nhiều khi hiệu quả chưa bằng một bài báo biết xoáy vào một vấn đề cụ thể.

Lời Chủ tịch Nguyễn Sinh Hùng phát biểu tại Quốc hội chiều 19/1/2015 được truyền thông báo chí do nhà nước quản lý như Dân Trí và VTC News chạy tít lớn.

Không chỉ mình ông Chủ tịch Quốc hội mà nhiều vị Chủ tịch các Ủy ban cũng có những nhận định tương tự, khi thảo luận về các vấn đề lớn trong dự án Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng Nhân dân

Phát biểu của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng nên được đánh giá như thế nào? Luật sư Trần Quốc Thuận nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội từ Saigon nhận định: “Câu nói của ông Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng là một câu nói tôi cho rằng rất là thật. Tại vì Quốc hội khi giám sát thì có ba hình thức giám sát, giám sát bằng văn bản, giám sát bằng cử các đoàn đi khảo sát và giám sát tại kỳ họp. Thực tế suy cho cùng cũng chỉ là giám sát đọc văn bản thôi; đọc văn bản mà không kiểm tra không thẩm tra thì công việc đó cũng không đi tới đâu cả. Bởi vì Quốc hội không có cơ quan chuyên môn, nếu muốn làm chuyện đó thì Quốc hội phải có cơ quan đến đó điều tra thẩm tra có chuyên môn như kiểm toán, thanh tra để vào làm việc được. Chứ còn đưa đoàn đi tỉnh này tỉnh kia hoặc bộ này bộ kia rồi nghe người ta báo cáo rồi nói qua nói lại, tôi đã từng đi như thế và tôi cho rằng đây là kiểu cưỡi ngựa xem hoa cũng không làm được công việc gì cho hiệu quả.”.

Luật sư Trần Quốc Thuận từng đảm nhiệm vị trí Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội trong 14 năm cho rằng, hoạt động giám sát của Quốc hội Việt Nam cần được cải cách. Ông nói: “Công tác giám sát của Quốc hội cần phải có cơ quan chuyên môn, phối hợp với cơ quan chuyên môn, phải đi trong thời gian dài. Nhất là chất vấn thì phải làm tới nơi tới chốn, phải có nghị quyết chi tiết từng vấn đề một thì may ra hiệu lực quốc hội giám sát mới có kết quả. Chứ còn giám sát như trong thời gian vừa qua thì đúng như là lời Chủ tịch Quốc hội nói tức là làm mông lung chứ không đi vào đâu.”.

Trong câu chuyện với chúng tôi nhà báo Phạm Thành từng có thời gian dài phục vụ truyền thông nhà nước nhận định rằng Quốc hội Việt Nam chỉ có vai trò mang tính hình thức. Từ Hà Nội nhà báo Phạm Thành phát biểu: “Như ông Nguyễn Sinh Hùng nói là nhiều khi Quốc hội nói không ăn thua mà do một bài báo nào đấy nó lại có tác dụng. Quả thực thí dụ trong các vụ oan sai vừa rồi đối với Hồ Duy Hải và Nguyễn Văn Chưởng, không phải báo lề Đảng nữa mà báo lề dân lên tiếng thì rõ ràng cuối cùng Quốc hội mới xem xét vụ Hồ Duy Hải và Nguyễn Văn Chưởng có sai hay không. Có lẽ ông Nguyễn Sinh Hùng ông ấy căn cứ vào hiện thực ấy mà nói như thế chứ, còn ở Việt Nam mọi người đều hiểu Quốc hội nói cho hay cho vui thế thôi, chứ còn để họ thực sự là đại diện của dân thì phải do dân bầu, dân giới thiệu, cơ chế do Đảng cử rồi nhân dân phải bầu thì ngay cả bản thân đại biểu Quốc hội họ cũng luôn hiểu được họ là ai và phải sống như thế nào. Thực tế để họ là cơ quan tối cao giám sát thực thi pháp luật thì chỉ là điều ghi trong Hiến pháp, chứ họ cũng chẳng làm gì được đâu.”.

Nếu Đảng gật đầu mới làm?

Theo báo mạng Dân Trí, chiều 19/1/2015 tại trụ sở Quốc hội trong dịp thảo luận về các vấn đề chủ chốt trong dự án Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng Nhân dân, bà Trương Thị Mai chủ nhiệm ủy ban Quốc hội về các vấn đề xã hội cho rằng, vai trò giám sát tối cao của Quốc hội chưa được làm rõ, đến nay vẫn đang là một cuộc tranh luận khiến quá trình thực thi còn những băn khoăn.

Đáp câu hỏi của chúng tôi về vấn đề vừa nêu, Luật sư Trần Quốc Thuận giải thích, giám sát tối cao thực tế là giám sát tại kỳ họp quốc hội. Khi Quốc hội họp nghe các báo cáo từ Chủ tịch Nước tới Thủ tướng, các Bộ rồi Viện Kiểm sát Tối cao, Tòa án Tối cao. Tất cả các cơ quan đó báo cáo và mỗi bên thảo luận rồi chất vấn, thì đó là hình thức giám sát tối cao, giám sát ở tầm cao và cũng được hiểu là giám sát toàn bộ bộ máy Nhà nước. Tuy vậy LS Trần Quốc Thuận nhấn mạnh:

“Nhưng bộ máy Nhà nước Việt Nam gắn chặt với hoạt động của Đảng và nếu Đảng không đưa vào để chịu sự giám sát của Quốc hội thì công tác giám sát của Quốc hội chưa thể thấu đáo chưa làm rõ tận  nguồn gốc của mọi nguyên nhân gây ra. Cho nên chúng ta cũng nghe nói vụ Vinashin, Vinalines thì cuối cùng Thủ tướng lên cũng nói là tôi chỉ chịu trách nhiệm chính trị thôi bởi vì quyết định là ở nơi khác, tôi cũng làm theo quy trình thôi. Tất cả quy trình ở Việt Nam đều là làm việc gì đều phải báo cáo lên Đảng, nếu Đảng gật đầu thì mới làm cho nên trách nhiệm xác nhận không rõ ràng và công tác giám sát cũng không thấu đáo không làm tới nơi tới chốn, không có kiểm tra cũng không có quyền đi sâu vào trong lãnh vực mà cần phải tìm hiểu mới biết rõ nguồn cơn của nó được.”

Theo Dân Trí Online, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đánh giá là trong hoạt động của Quốc hội mới chỉ thấy việc lấy phiếu tín nhiệm và chất vấn là có kết quả thay đổi rõ rệt, riêng hoạt động giám sát thì chưa thấy hiệu quả thực sự. Ông Chủ tịch Quốc hội đặt ra một câu hỏi cho chính ông và toàn thể Quốc hội, đó là Đảng có giám sát, Mặt trận Tổ Quốc có giám sát, Hội đồng Nhân dân có giám sát, Quốc hội từ lâu cũng có giám sát. Nhưng kết quả thực tế như thế nào? Ông Nguyễn Sinh Hùng nhấn mạnh, cần phải có quy định rõ ràng hơn để hoạt động giám sát hiệu quả hơn, chứ không chỉ chung chung, gíam sát xong rồi để đó, không đề cập đến biện pháp xử lý thì sẽ không có thực chất và không có tác dụng.

Phát biểu của chủ tịch Quốc hội được Dân Trí Online trích dẫn nguyên văn: “Có nhiều khi hiệu quả giám sát chưa chắc bằng bài báo xoáy vào chỗ này, chỗ kia, cuối cùng lại có kết quả. Nếu cứ giám sát, báo cáo trước Quốc hội tràng giang đại hải thì sẽ không có kết quả gì cả…Ta cứ nói đèn xanh đèn đỏ, chẳng thấy chỗ nào đèn xanh đèn đỏ cả. Mình không thể đi xử án được, đó là việc của cơ quan tư pháp nhưng họ làm đúng hay sai thì Quốc hội phải phát hiện, đúng thì hoan nghênh, sai thì phải xem xét.” Người đọc báo tạm hiểu là ông Chủ tịch Quốc hội ví von đèn xanh đèn đỏ với hàm ý chỗ nào bị cấm chỗ nào được phép giám sát.

Theo tường thuật của Dân Trí, ông Nguyễn Văn Giàu Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đánh giá Dự thảo Luật dự án Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng Nhân dân là còn có nhiều khoảng trống cần sửa đổi bổ sung thì mới có thể tạo ra sự thay đổi thực sự và nâng cao vai trò giám sát của Quốc hội, Hội đồng Nhân dân. Theo lời ông Giàu, Dự thảo Luật nêu ra khái niệm về giám sát nhưng xem kỹ vẫn không thấy có gì mới so với Luật cũ ban hành năm 2003. Chính vì thế khó có thể tạo ra sự thay đổi căn bản về chất trong hoạt động giám sát được.

Mặc dù nhiều vị nhân sĩ trí thức chuyên gia có chung nhận định là Quốc hội Việt Nam không thể có được vai trò giám sát độc lập và có hiệu quả vì Đảng Cộng sản Việt Nam qua Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định khi nào Đảng Cộng sản còn nắm quyền lãnh đạo thì Việt Nam không chấp nhận nguyên tắc tam quyền phân lập, tức Hành pháp, Lập pháp và Tư pháp độc lập với nhau và giám sát lẫn nhau.

Tuy vậy trong câu chuyện với chúng tôi, Luật sư Trần Quốc Thuận nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội nói rằng, cũng nhen nhúm một chút hy vọng cải cách, Hiến pháp 2013 qui định Đảng Cộng sản hoạt động chịu sự giám sát của nhân dân và chịu trách nhiệm về mọi quyết định của mình. Vấn đề còn lại là chờ xem Hiến pháp 2013 sẽ được thực thi triển khai như thế nào?

             N.Ng/ rfa/VNTB

------------