KHAI MINH BẠCH

* BÙI VĂN BỒNG

Ngày 3-10, trong ngày làm việc thứ 4, Hội nghị Trung ương 8 (khóa XI), Ban Chấp hành Trung ương Đảng tiến hành thảo luận Đề án đổi mới giáo dục và thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội năm 2013, nhiệm vụ năm 2014. Các đại biểu làm việc tại tổ, thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội năm 2013, nhiệm vụ năm 2014. Khi các con số thống kê, những đánh giá, nhận định chưa được coi là chính xác, thì thảo luận như thế nào được?
Cũng trong ngày 3-10, tại Hà Nội, Chương trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam phối hợp với Hội Luật gia Việt Nam, Trung tâm Nghiên cứu phát triển và hỗ trợ cộng đồng tổ chức công bố chỉ số công lý năm 2012, đánh giá thực trạng về công bằng và bình đẳng dựa trên ý kiến của người dân.

Kết quả được xây dựng thông qua việc tổng hợp và phân tích dữ liệu từ hơn 5.000 người được phỏng vấn tại Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và 19 tỉnh, thành được lựa chọn ngẫu nhiên khác trong năm 2012.

            Chỉ số công lý năm 2012 dựa trên 5 trục nội dung về thực thi pháp luật và bảo đảm công lý gồm: khả năng tiếp cận, công bằng, liêm chính, sự tin cậy hiệu quả và bảo đảm các quyền cơ bản.

Phát biểu khai mạc, ông Phạm Quốc Anh, Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam nhấn mạnh: Báo cáo chỉ số công lý phản ánh chính xác khả năng tiếp cận công lý của người dân.

         Các số liệu báo cáo, thống kê, thanh tra, kiểm tra về mọi phương diện ở nước ta gần đây đã gây sự nghi ngờ, khó tin đối với người dân. Nào là GDP đạt tỷ lệ này-kia, nào là tỉ lệ tốt nghiệp PTTH cả gần 100%; nào là điều tra xã hội học cho ra con số …Nào là chỉ số tiêu dùng CPI…Riêng khoản ‘nợ xấu’ ngân hàng mà cũng 5 lần 7 lượt thay đổi ngay tại nghị trường Quốc hội.

        Việc quản lý, kết toán, thống kê, kiểm tra, kiểm toán, giám sát đưa ra công khai, minh bạch về thu-chi ngân sách cũng rối tinh, loạn cào cào, không biết con số chính xác là bao nhiêu. Sau 9 năm thực hiện, Luật Ngân sách đã bộc lộ những mặt hạn chế, bất cập, nguyên tắc “công khai, minh bạch” còn một khoảng cách so với thực tế…Việt Nam có thứ hạng thấp về công khai ngân sách là do dự thảo ngân sách Nhà nước chưa được đưa ra công chúng để lấy ý kiến trước khi được Quốc hội phê duyệt chính thức. Triển khai thực hiện Luật Ngân sách đã bộc lộ những mặt hạn chế, tuỳ tiện 'lướt' qua luật. Đó là, tính “lồng ghép” của hệ thống ngân sách, trùng lắp giữa ngân sách ngành và ngân sách vùng lãnh thổ; chưa có kế hoạch tài chính trung hạn mà mới chỉ dừng ở dự toán ngân sách theo từng năm, nhất là chưa thấy được nguồn lực tài chính công trong dài hạn. Thực tế cũng cho thấy, nhiều khoản thu, khoản chi đang để ngoài cân đối ngân sách Nhà nước; tình trạng chi, thu, quản lý qua ngân sách Nhà nước vẫn diễn ra như vay về rồi cho vay lại, phát hành trái phiếu chính phủ, công trái, thu xổ số kiến thiết, thu trong lĩnh vực sự nghiệp giáo dục đào tạo, y tế, tài nguyên môi trường… vi phạm nguyên tắc toàn diện, đầy đủ, được Quốc hội chấp thuận.
           Thế nên, các Hội nghị Trung ương đảng, kỳ họp Quốc hội, các đại biểu ngồi thảo luận, tranh luận với nhau trên 'cái sàn những con số ảo'. Thế thì mang lại gì? Mất công lý giải, phân tích một cách chung chung những dữ liệu không minh bạch. Chỉ thêm tốn thời gian, vô ích, như tính cua trong lỗ mà thôi! Ngay như việc kê khai tài sản trong chống tham nhũng cũng chỉ như một trò hề, đối phó, lấp liếm, có gì là chính xác, giải quyết được gì không? Những thông số, dữ liệu, thực trạng cần thiết nhất để qua đó phân tích, đánh giá chuẩn xác thực trạng, nhằm phục vụ lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý,... thì lại nghiễm nhiên trở thành cái thứ 'trời ơi đất hỡi'!

Như một trò cười đầy mỉa mai, có những doanh nghiệp báo cáo thành tích thì nêu những con số lãi khá lớn, chỉ để nhận huân chương; thế nhưng trớ trêu thay báo cáo chuyên đề sản xuất –kinh doanh lại đưa ra con số thua lỗ, thất thoát cũng khá là …khủng, để xin chính phủ chia sớt cho gói cứu trợ, xoá nợ, lấy cớ vay tiền ngân hàng lãi suất ưu đãi để…”bù lỗ” (bù thêm vào những cái lỗ tam những không đáy!?).. Thôi thì đủ thứ thủ đoạn để các con số tha hồ mặc sức nhảy múa…

Báo cáo: Vinashin vẫn kinh doanh có lãi....

Thực trạng “nhảy múa tuỳ tiện’ của các con số, báo cáo, thống kê đã biểu hiện rõ nét sự thiếu minh bạch, cho nên vấn đề ‘khai minh bạch’ rất cần đặt ra.

Theo báo Pháp Luật và trang mạng VnConomy, 6 tháng đầu năm 2013, Thanh tra chính phủ đã thực hiện 4.724 cuộc thanh tra hành chính, 89.281 cuộc thanh tra chuyên ngành, và 3.745 cuộc thanh tra do bộ, ngành và địa phương thực hiện, tại 283.183 đơn vị , cá nhân trên cả nước.

        Trong 6 tháng = 180 ngày = 4.320 giờ, tính cả chủ nhật, ngày lễ. Từ đó suy ra, mỗi ngày có 543 đoàn thanh tra, kiểm tra và mỗi giờ thanh tra, kiểm tra được 65 đơn vị, cá nhân.  Không biết Thanh tra chính phủ có phép Lão Tôn đi mây về gió và có những phép màu gì nữa mà tài tình thế

Cũng theo hai tờ báo trên, thanh tra trung ương đã phát hiện sai phạm 12.225 tỷ đồng, 452 hec-ta đất, thanh tra các địa phương phát hiện 1.447 tỷ, và thanh tra  ngân hàng phát hiện 682 tỷ đồng , 562 lượng vàng và 50.000 đô la. Tổng số tiền, vảng ấy quy ra bằng  683 triệu đô la Mỹ.

            Nếu so với GDP bình quân thu nhập của Việt Nam năm 2012 là 1.407,11  đô la thì số tiền sai phạm, nói trắng ra là tham nhũng  gấp  485.429 lần. Con số báo cáo, thống kê ở nước ta về mọi phương diện vẫn là những màn múa rối với những kịch bản theo trường phái trừu tượng! 

Tỉnh Bình Dương chỉ có gần 1,7 triệu dân, nhưng chỉ hai đợt đồng góp ý liến xây dựng Hiến pháp 1992 đã có 44.459.628 ý kiến đóng góp. Như vậy từ đưa trẻ trong bao thai cho đến mồ mả lôi lên chưa chắc đủ số người đó: Theo báo cáo, trong đợt 2, toàn tỉnh đã tiếp tục tổ chức được 207 hội nghị, hội thảo với 20.393 người tham dự, in ấn và phát 10.000 bảng so sánh Hiến pháp 1992 kèm bản thuyết minh gửi đến các tổ chức công đoàn cơ sở trên địa bàn tỉnh. Toàn tỉnh đã phát 258.091 phiếu lấy ý kiến nhân dân, thu về 220.885 phiếu, đạt 85%. Tổng số các ý kiến đóng góp trong đợt 2 là 33.268.532 ý kiến. Trong đó, có 28.894.551 ý kiến tán thành, 1.871 ý kiến góp ý sửa đổi, 424 ý kiến bổ sung nội dung mới, 638 ý kiến không tán thành.

Như vậy, cả đợt 1 và đợt 2, toàn tỉnh có 44.459.628 ý kiến đóng góp. Trong đó, tổng số ý kiến tán thành là 44.455.188; tổng số ý kiến không tán thành là 657 ý kiến; tổng số ý kiến góp ý sửa đổi là 2.666 ý kiến; tổng số ý kiến góp ý bổ sung 1.117"… 

            Trên đây mới chỉ là những ví dụ gần đây bộc lộ sự “nhảy múa” tùy tiện, loạn xì ngầu của các con số báo cáo. Thực tế, ngay trong các tổ chức đảng từ cơ sở, cơ quan, đơn vị từ dưới lên trên hầu như đều mang tính chất hình thức, đối phó, báo cáo cho có, “cho xong việc”.

            Còn nữa, do bệnh thành tích, do những động cơ có lợi cho cá nhân cấp ủy, người đứng đầu và bao che cho nhóm lợi ích, muốn cơ quan, đơn vị mình không bị yếu kém, mà có thành tích, động cơ lên lương, lên chức, muôn số phiéu cao qua bầu cử,…nên đã cố tình tìm cách giấu nhẹm các vụ việc. Cùng lắm chỉ “xử lý nội bộ”!

            Thực tế cho thấy, có những cơ quan, đơn vị 5 năm liền đạt tiêu chuẩn đảng bộ, chi bộ “trong sạch, vững mạnh”, nhưng khi “cái kim bọc trong giẻ lâu ngày” lòi ra, biết bao vụ tiêu cực, tham nhũng, nội bô chia bè, kó cánh, đơn vị làm ăn thua lỗ, mới thấy “cháy nhà ra mặt chuột”!

Hơn nửa tháng trước, ngày 18-9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) họp cho ý kiến về báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tham nhũng (PCTN) năm 2013. 

            Cho ý kiến báo cáo, Chủ tịch QH Nguyễn Sinh Hùng cho rằng cần phải có đánh giá hoạt động đấu tranh PCTN. “Báo cáo chưa thấy nói rõ trong lực lượng đấu tranh PCTN có tiêu cực bỏ sót, bao che không, có tham nhũng trong PCTN hay không . Tiếp tục “mổ xẻ”, Chủ tịch QH yêu cầu báo cáo phải làm rõ trách nhiệm của những cơ quan chủ lực từ Thanh tra, Kiểm toán, cơ quan điều tra, Kiểm sát…Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao Nguyễn Hải Phòng thừa nhận chống bỏ lọt tội phạm trong tham nhũng rất khó vì còn liên quan đến thể chế. Có địa phương đưa ra 804 vụ nhưng chỉ xử được vài vụ rồi chỉ xử lý hành chính. Có bao vụ án nghiêm trọng có ý kiến can thiệp, cản trở từ cấp cao; rồi dân phạm tội 2 triệu đi tù, nhưng cán bộ mấy tỉ đồng lại án treo - Chủ nhiệm Hội đồng dân tộc Ksor Phước bức xúc: “Dân bình thường phạm tội 2 triệu bị bắt tù, cán bộ Nhà nước cả mấy tỉ thì là án treo". Đặc biệt, ông Ksor Phước nhấn mạnh: “Thông tin liên quan đến nhiều cán bộ rồi xử lý đến đâu, xử lý không rõ ràng, “âm thầm lặng lẽ quá” làm dân hoài nghi mà hoài nghi chính nhằm vào sự tồn vong của chế độ”.

Tổng kết, thi đua, báo cáo cần  trung thực, minh bạch, chính xác, không thể thực tế chẳng ra gì, yếu kém trầm bê, mà báo cáo lại rất hay, thậm chí “tô màu”, bịa đặt, thổi phồng. Chưa nói đến những cơ quan, cơ sở, đơn vị yếu kém, do báo cáo láo, tung ra các số liệu thống kê vô lý đến ‘phát sốt’, mà năm nào cũng “giật cờ thi đua” xuất sắc. Đó là sự nguy hại, đánh lừa nhau và lừa dối nhân dân. Nhìn thực trạng đó, càng thấm thía câu nói của Bác Hồ: “Một Đảng mà giấu giếm khuyết điểm của mình là một Đảng hỏng. Một Đảng có gan thừa nhận khuyết điểm của mình, vạch rõ những cái đó, vì đâu mà có khuyết điểm đó, xét rõ hoàn cảnh sinh ra khuyết điểm đó, rồi tìm mọi cách để sửa chữa khuyết điểm. Như thế mới là một Đảng tiến bộ, mạnh dạn, chắc chắn, chân chính” (Sửa đổi lối làm việc).

Thiếu minh bạch, thiếu dân chủ, thiếu công tâm,thiếu trách nhiệm mới là những nội dung Đảng và Nhà nước Việt nam cần cầu thị ra Nghị quyết,viết thành luật, quyết liệt chống chứ không phải cứ gãi ghẻ mãi quanh câu chuyện lạc đề, che đậy thực tế bằng những chủ chương, Nghị quyết, luật lệ nặng về hình thức mà chống được tham nhũng, mà cứu được chế độ đâu. Chữa bệnh phải trị cái căn nguyên gây bệnh chứ thuốc giảm đau chỉ là biện pháp tạm thời, cứ giảm đau mãi vừa tốn tiền, mất thời gian mà bệnh chắc chắn sẽ ngày càng trầm trọng nguy hiểm thêm lên thôi. 

Khắc phục tình trạng này, trước hết mỗi cán bộ đảng viên, nhất là người đứng đầu và các chức danh giữ cương vị lãnh đạo, bộ máy chuyên môn phải thực sự trung thực, làm việc  nghiêm túc, tôn trọng thực tế khách quan, không cá nhân vụ lợi, không chạy theo thành tích hình thức bề ngoài. Cần tập hợp, phân tích, thống kê các số liệu, các dữ kiện chính xác, làm cơ sở để đánh giá đúng mạnh, yếu. Không nên vì động cơ cá nhân, phe nhóm mà ém nhẹm các vụ việc, không dám báo cáo cấp trên, dẫn tới vụ việc, tồn tại yếu kém lình xình, kéo dài, lùng nhùng xử  tý nội bộ, sinh ra “cái sảy nảy cái ung”. Cứ làm cái kiểu như vậy, đến khi bung xé vụ việc, lộ tẩy thực tế thì đã rất nặng nề, xâu chuối, dính chùm và vô cùng phức tạp.

Về các cấp lãnh đạo, quản lý cần thường xuyên bán sát cơ sở, khắc phục lối làm việc quan liêu, xuê xoa, lớt phớt, tăng cường vai trò giám sát, kiểm tra, đôn đốc. Qua kiểm tra, giám sát, phát hiện kịp thời và uốn nắn ngay, chỉnh sửa các sai lầm, xử lý nghiêm, khắc phục nhanh những mặt yếu kém. Tiếp nhận và đọc các báo cáo cũng phải thận trọng tính toán, so sánh kỹ, phát hiện kịp thời những “độ vênh” vô lý, những bất hợp lý trong các báo cáo, nhằm phát hiện những báo cáo láo, báo cáo ẩu, khoa trương thành tích, giấu nhẹm khuyết điểm, yếu kém. Mong sao, ‘hội chứng’ giấu nhẹm khuyết điểm, che đậy yếu kém  và báo cáo lèm nhèm sẽ được khắc phục để làm trong sạch và chuẩn mực môi trường chính trị-xã hội, thực sự minh bạch hóa trong lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, điều hành  bộ máy,  cơ quan, đơn vị.

Trong một xã hội mà sự giả dối được coi là đương nhiên, không hề có chút gợn lên trong lương tầm điều gì hổ thẹn, nói dối thành thói quen và có nghệ thuật, thì đó là trạng chứng mất nhân cách, làm nhạt mờ dần đi đến triệt tiêu các gia trị nhân văn, nhân bản. Thậm chí, khi sự nói dối đạt được đúng chủ đích, người ta lại tự mừng như một chiến tích. Trên nói dối dưới, hứa lèo, hứa hão mà không làm; dưới báo cáo láo, dựng chuyện, đánh lừa cấp trên...Xã hội mà mọi sự đều không minh bạch, lừa dối nhau, phát sinh đủ mọi trò thủ đoạn, mánh lới để vụ lợi thì không thể gọi là văn minh, hơn nữa lại là tác nhân kìm hãm sự phát triển. Khai minh bạch, bao giờ xã hội mới vươn đạt dược như thế?

BVB

-----------------