TẾT NHÀ VĂN PHÙNG QUÁN

Lăng mộ nhà thơ Phùng Quán

* MINH DIỆN

                 BVB - Cận tết Ất Sửu 1985, tôi ra Hà Nội họp. Trước khi quay vào Sài Gòn, tôi tới thăm nhạc sĩ Hồng Đăng. Anh Hồng Đăng rủ tôi đi thăm nhà văn Phùng Quán (*).

           Tôi chưa gặp nhà văn Phùng Quán, nhưng truyện“Vượt Côn Đảo” của ông tôi đã đọc từ khi mới học lớp bốn.

          Tôi cũng thuộc bài thơ “Lời mẹ dặn” của ông, và nghe  nói vì bài thơ ấy mà ông phải chịu bầm dập, nên khi anh Hồng Đăng rủ tôi nhận lời ngay. Tôi nói với anh Hồng Đăng:

              - Để em mua chai Remy Martin biếu anh  Phùng Quán!

              Anh Hồng Đăng nói:

               -Kiếm chai quốc lủi thôi! Còn tiền mua ký giò, anh Phùng Quán nghèo lắm!

             - Thì cả  Martin và giò!

              Tôi  có bà mợ đằng vợ, quê Quảng Nam, là nhân viên ở cửa hàng Tôn Đản, rất rành các loại rượu và giò chả cao cấp ở Hà Nội,  tôi nhờ mua chai rượu, cân giò làm quà tết nhà văn Phùng Quán.

Chiến sĩ Về quốc quân Phùng Quán

               Khoảng ba giờ chiều 27 Tết, tôi và anh Hồng Đăng tới nhà anh Phùng Quán, cạnh Hồ Tây.

              Nhà văn Phùng Quán đang ngồi  lột vỏ những củ hành tím với vợ là chị Bội Trâm. Anh mặc chiếc áo bông cũ, cổ quấn khăn bù xù, làm khuôn mặt như tóp lại, nhăn nheo, hòa hợp với cái trán hói, mái tóc thưa đốm bạc, nhìn rất khắc khổ. Nghe anh  Hồng Đăng giới thiệu, anh Phùng Quán cảm động nắm chặt tay tôi, nói :

             - Từ Sài Gòn ra ư? Có lạnh không?

             Chúng tôi ngồi trên sàn nhà, uống trà, nói chuyện. Anh ở trong một trong một căn nhà như cái chuồng chim, mái lợp lá gồi, bị dột phải vá chằng vá đụp, vách thưng bằng những mảnh gỗ đóng thùng, trống huếch trống hoác, chênh vênh bên mé Hồ Tây do anh Phúng Quán tự làm. Dù sao nó cũng là tổ ấm của anh chị, hơn cái cảnh chồng một nơi vợ một nẻo mấy chục năm, kể từ khi anh gặp nạn “Văn nhân giai phẩm” mà bài thơ “Lời mẹ dặn” là một cái cớ để người ta đánh anh.

             Tôi nói với  Phùng Quán:

            - Em nghe nói nhà thơ Trúc Chi viết một bài thơ rất dài đánh  anh, có đúng không ?

            Anh Phùng Quán cười buồn:

           - Đúng đó em! Hơn trăm câu, dữ dội lắm!

            Anh Phùng Quán  đăm đắm nhìn ra mặt Hồ Tây, gương mặt se sắt, mắt như ướt lệ. Chị Bội Trâm rót trà mời khách, khẽ khàng  nói:

           - Mấy chục năm nay anh ấy vẫn muốn gặp tác giả bài thơ ấy mà chưa gặp được chú ạ.

          - Thế không phải là nhà thơ Trúc Chi, từng có câu thơ “Trên cao vừa tắt đèn dù / Trời đêm trở lại tối mù như đêm!” bị báo Văn Nghệ  “dọn vườn” là: “Tưởng đêm tối như gì. Hóa đêm tối như đêm. Ôi ví von dị kỳ. Xin phục người anh em!” ạ?

            Nghe tôi hỏi, nhà văn Phùng Quán cười bảo:

          - Không, không Trúc Chi mô! Anh  ấy là người tử tế! Mỗi lần về Hà Nội đều tới thăm mình !

           Anh Hồng Đăng nói:

         - Phải công nhận tác giả bài thơ ấy suy diễn giỏi. Bài thơ  Phùng Quán có mấy câu mà nó tán ra 112 câu.

           Anh Hồng Đăng uống ngụm trà rồi đọc mấy câu trong bài thơ “Lời mẹ dặn” của Phùng Quán:

                                      Yêu ai cứ bảo là yêu!

                                      Ghét ai cứ bảo là ghét!

                                      Dù ai ngon ngọt nuông chiều,

                                      Cũng đừng nói yêu thành ghét!

                                      Dù ai cầm dao dọa giết,

                                      Cũng đừng nói ghét thành yêu!

                      Nhà thơ Phùng Quán tiếp lời nhạc sỹ Hồng Đăng, đọc mấy câu thơ của tác giả Trúc Chi, suy diễn để đánh anh:

                                       … “Nó ghét chỗ thầy hiền bạn tốt,

                                       Nó yêu nơi gác tía cao bồi,

                                       Quen học thói gà đồng mèo mả,

                                       Hóa ra thân chó má chim mồi!

                                       Liếm đường mật lưỡi không biết ngọt,

                                       Chắc ăn tham vị giác hỏng rồi?”…

                 Chiều giáp tết lạnh lẽo, nghe giọng đọc của nhà văn Phùng Quán vừa buồn vừa cay đắng xót xa như từng cơn gió lạnh rót vào tim. Tôi là lớp hậu sinh so với hai anh, chưa từng trải, mà vẫn cảm thấy  đắng chát vô cùng. Sao lại có một thời như vậy, một thời tạo ra những người cầm bút điêu ngoa, ác hiểm, biến ngọn bút thành gươm thành dáo đâm đồng nghiệp, bạn bè ?

Nhà thơ Phùng Quán 1992

                Chị Bội Trâm cắt những khoanh giò bày ra đĩa, anh Phùng Quán trịnh trọng mở chai rượu Remy Martin,  rót ra bốn chiếc ly con, và nói:

                - Thôi năm hết tết đến rồi, cầu chúc những chuyện buồn qua đi, xin đừng quay lại nữa!

               Gió rít qua khe ván phất phơ bay chòm râu thưa, mái tóc thưa phở phạc của một tài năng còn ba ngày nữa mới bước qua tuổi 53 mà già nua, cằn cỗi như một cây khô vì phải chịu quá nhiều cay đắng đọa đày!

                Gió từ Hồ Tây thổi mạnh làm lật chiếc rá tre, trong có nửa cân thịt lợn, một nhúm đậu xanh, một nhúm gạo nếp, mấy bìa đậu, là tất cả tiêu chuẩn tết của vợ chồng nhà văn Phùng Quán và hai con anh chị.

               Tôi và anh Hồng Đăng nâng li chúc tết vợ chồng nhà văn Phùng Quán  Nước mắt tôi tự nhiên ứa ra,  lăn trên má. Chị Bội Trâm an ủi tôi:

              - Vui lên chú! Về Sài Gòn cho chị gửi lời chúc tết thím và các cháu!

                Nhà văn  Phùng Quan  tiễn chúng tôi một đoạn, anh khoe anh mới câu trộm được một con cá chép nửa cân ở Hồ Tây.

               Tôi biết anh nói thật lòng, càng thương anh, một nhà văn có tâm có tài sống giữa Thủ đô, hoạn nạn, đắng cay, nghèo đói đeo bám suốt đời.

               Tôi kể lại chuyện tết ở nhả văn Phùng Quán cho bà mợ nghe, bà cười chua chát:

                - Chả riêng gì nhà ông  Phùng Quán ! Dân mình thế cả cháu ạ! Chỉ những quan to là sướng!

                 Tôi hỏi:

                - Ví dụ tiêu chuẩn của Phó Chủ tịch Hội đồng bộ trưởng Tố Hữu thì tết này được những thứ gì mợ?

                 Bà mợ tôi cẩn thận mở sồ, lật mấy trang, rồi nói:

                - Các vị ấy được cung cấp theo nhu cầu. Các vị ấy cần thứ gì, số lượng bao nhiêu, đầu bếp ghi giấy mang ra là cửa hàng phải cung cấp đầy đủ. Đầu bếp nhà ông Tố Hữu hôm qua mới nhận 2 kg bóng, 2 kg vây, 03 lạng yến sào, 5 kg thịt lợn, 5 kg thịt bò, 4 kg cá lăng, 30 kg gạo tám thơm...Ngoài ra còn đường, sữa, kẹo, mứt, miến không kề hết được. Vua chúa thời trước không bằng đâu cháu ạ!

                Ông Tố Hữu là cậu nhà văn Phùng Quán. Suốt mấy chục năm Phùng Quán gặp nạn, Tố Hữu không hỏi han gì. Ngược lại Phùng Quán cũng không một lần cầu xin ông cậu giúp đỡ giải oan cho mình.Và dù hàng chục cái tết đói khát, uống chén rượu suông với mấy hạt lạc rang, anh cũng không thèm bén mảng đến cổng ngôi biệt thự của ông cậu.

                Nghe nói khi mất hết quyền lực, ông Tố Hữu rất cô đơn. Tết đến, ông cho mở toang cổng, đứng ngóng hoài mà không thấy ai tới chúc tết, cả những người trước kia coi ông là ân nhân. Ngược lại nhà văn Phùng Quán bạn bè xa gần tìm tới rứu tít, thấm đậm tình người. Cái lẽ đời khi không còn làm “đày tớ” nữa thường là thế.

                 Khổng Tử nói: “Đức bất cô, tất hữu lân!” - Người có đức thì không lẻ loi, tất có bạn bè đạo đức như mình vậy.

M.D

         
----------------------
(*) -       Phùng Quán (1932-1995) là một nhà văn, nhà thơ Việt Nam, bắt đầu viết trong khoảng thời gian của cuộc kháng chiến chống Pháp và khẳng định được văn tài với Vượt Côn Đảo nhưng ông được biết đến nhiều hơn sau Đổi mới. Ông là cháu gọi Tố Hữu bằng cậu, nhưng trong tác phẩm "Ba phút sự thật", thì ông nói rằng gọi "cậu" là do thói quen, thực ra Tố Hữu là bác của Phùng Quán theo cách nói của người miền Bắc.

Phùng Quán, sinh tháng 1 năm 1932 (1930?), tại quê xã Thuỷ Dương, huyện Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên –Huế.

Năm 1945, ông tham gia Vệ quốc quân, là chiến sĩ trinh sát Trung đoàn 101 (tiền thân là Trung đoàn Trần Cao Vân). Sau đó ông tham gia Thiếu sinh quân, đoàn Văn công Liên khu IV.

Đầu năm 1954, ông làm việc tại Cơ quan sinh hoạt Văn nghệ quân đội thuộc Tổng cục Chính trị QĐNDVN (tiền thân của Tạp chí Văn nghệ Quân đội).

--------------------------------

+ Bài liên quan:

1. http://www.tienphong.vn/van-nghe/524499/Ngay-Phung-Quan-tro-ve-Hue-tpp.html

2. http://tapchisonghuong.com.vn/tap-chi/c135/n1387/Ban-truong-ca-Huyet-lua-chon-chung-va-mon-no-khong-chi-rieng-cua-nha-van-Phung-Quan.html