Trung Quốc muốn giúp xây đường sắt: Quyền của Việt Nam

TS. Nguyễn Xuân Thủy - Nguyên Giám đốc Nhà xuất bản giao thông đã chia sẻ quan điểm về việc Trung Quốc liên tiếp bày tỏ mong muốn hỗ trợ Việt Nam xây dựng hàng loạt các tuyến đường sắt.

Phải tính toán kỹ càng

- PV: Mới đây, Trung Quốc đã tuyên bố sẽ xem xét tài trợ vốn nếu ngành giao thông Việt Nam có chủ trương xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao Lạng Sơn - Hà Nội. Trước đó, VN cũng đã đồng ý tiếp nhận 10 triệu nhân dân tệ do Trung Quốc tài trợ để nghiên cứu dự án đường sắt cao tốc Hà Nội - Lào Cai. Một dự án khác, Trung Quốc cũng đã từng đưa ra đề xuất muốn được xây dựng đó là tuyến đường sắt Sài Gòn - Lộc Ninh. Ông nhìn nhận và đánh giá ra sao về việc Trung Quốc muốn hỗ trợ Việt Nam xây dựng hàng loạt các tuyến đường sắt? Đây có phải là một cơ hội tốt cho Việt Nam hay không khi ngành đường sắt đang được đánh giá có tốc độ phát triển chậm và lạc hậu?

- TS. Nguyễn Xuân Thủy: Sự phát triển của đường sắt Việt Nam là một bài toán còn rất dài và nan giải, đó là một vấn đề phức tạp mà không thể giải quyết được.

Theo bình đồ vận tải hiện nay của nước ta, đường sắt vô cùng yếu kém, chỉ đảm đương 2 đến 5% lượng hành khách và hàng hóa trong cả nước, chủ yếu do đường bộ và đường biển quyết định.

>>Công nghệ đường sắt tốc độ cao: Trung Quốc hơn Hàn Quốc?

>>TQ muốn giúp làm đường sắt tốc độ cao Hà Nội-Lạng Sơn

>>Trung Quốc giúp đường sắt tốc độ cao: Lạng Sơn nói tốt quá

Cho nên nếu như chúng ta đầu tư phát triển ngay các tuyến cao tốc đường sắt như là Sài Gòn – Lộc Ninh, Hà Nội – Lào Cai, Hà Nội - Lạng Sơn thì đó là một vấn đề phải có một lộ trình dài, chứ không thể tiến hành làm ngay được.

Bên cạnh đó, chúng ta phải thấy rằng, Trung Quốc hiện nay đang muốn bao quát, chiếm hết các hợp đồng xây dựng đường sắt ở nhiều quốc gia trong đó có Lào, Thái Lan, Brazil và các nước châu Phi…Việt Nam là nước láng giềng cho nên Trung Quốc muốn chiếm các hợp đồng xây dựng nhiều tuyến phát triển, đó là điều đương nhiên.

Thế nhưng, theo tôi việc xây dựng phải được tính toán kỹ, kỹ nhất là giao lưu hàng hóa và hành khách giữa Việt Nam và Trung Quốc, nếu chưa hiệu quả thì phải xem xét lại, đến năm nào sẽ làm, chứ không thể được hỗ trợ nghiên cứu đề án là phải làm ngay.

Ở đây, Trung Quốc có quyền đề xuất, còn đồng ý hay không phải có cơ sở khoa học, cơ sở thiết kế. Trước đó, dự án xây dựng thành phố bên bờ sông Hồng của Hàn Quốc, với dự kiến tổng mức đầu tư hàng triệu USD nhưng cuối cùng không làm được bởi hiệu quả thấp.

Mặt khác, các tuyến đường sắt Hà Nội - Lạng Sơn hay Hà Nội - Lào Cai, thì chủ yếu là giao lưu hàng hóa, hành khách với Trung Quốc, trong khi, đường bộ đã chiếm ưu thế với hàng loạt các tuyến đường cao tốc, nếu xây dựng thêm các tuyến đường sắt tốc độ cao thì có thừa hay không?

Trong khi, còn rất nhiều các dự án khác cần phải làm nhưng chưa có vốn đầu tư, nhất là các dự án giao thông đô thị ở Hà Nội, TPHCM để giải quyết ùn tắc giao thông. Nói ngay đến, một tuyến tàu điện ngầm cũng đã ngốn cả tỷ USD, Hà Nội phải có 10 tuyến tàu điện ngầm như thế, TPHCM phải có 15 tuyến tàu điện ngầm như vậy, trong khi khả năng đầu tư mới có 15-20%.

Để thấy, việc xây dựng hàng loạt các tuyến đường sắt tốc độ cao là viển vông, không thực tế, không hiệu quả, không khả thi.

Tôi nghĩ, chúng ta nên lui lại đến năm 2025 – 2030 thì hãy nghiên cứu các đề xuất này. Cho nên, đây cũng không phải cơ hội tốt để Việt Nam phát triển đường sắt, nó chỉ là bản dạo đầu, một bài toán rất dài mà chúng ta phải đưa lên bàn cân.

Phụ thuộc Trung Quốc?

- PV: Theo số liệu thống kê sơ bộ của Tổng cục Hải quan, 9 tháng năm 2015, kim ngạch hàng hóa của Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc chỉ đạt 12,44 tỷ USD trong khi nhập khẩu lên tới 36,72 tỷ USD. Trong khi mục tiêu của việc xây dựng tuyến đường sắt Hà Nội - Lạng Sơn, Hà Nội - Lào Cai là tăng cường khối lượng vận chuyển hàng hóa và hành khách bằng đường sắt thay vì đường bộ như hiện nay. Như vậy, nếu xây dựng những tuyến đường sắt này, thì sẽ có lợi cho ai? Chúng ta có nên vay vốn xây đường sắt rồi để cho đối tác được hưởng lợi hơn hay không?

- TS. Nguyễn Xuân Thủy: Nhập siêu của chúng ta với Trung Quốc hiện nay quá lớn, hàng hóa chủ yếu vẫn là nông nghiệp, nhỏ lẻ, do ô tô vận chuyển.

Ai cũng biết là có đường sắt thì tốt hơn, nhưng nếu xây dựng một tuyến đường sắt hiện đại để vận chuyển lượng hàng hóa xuất khẩu ít, nhập siêu nhiều thì chưa nên làm.

Chúng ta nên thư thả, đợi đến năm 2015-2030 thì xây dựng, nếu làm trong thời điểm hiện tại thì sẽ giảm hiệu quả vốn đầu tư.

Bởi vì, đặc thù của đường sắt là vận chuyển khối lượng lớn, để giảm giá thành, vì chi phí vận chuyển đường sắt đắt hơn đường bộ rất nhiều. Nhưng hàng hóa xuất sang Trung Quốc của chúng ta chỉ là sắn, gạo, hải sản, hoa quả, người đi lại rất ít, vậy thì liệu tiền của người dân bỏ ra để xây dựng có hiệu quả hay không?

Trong khi, chi phí xây dựng đường sắt cực kỳ đắt, cao gấp 3-4 lần đường bộ, cho nên giá thành đi đường sắt tốc độ cao cũng sẽ đắt hơn đường sắt thường, mà giá thành hiện nay vốn đã cao hơn đường bộ.

Biết rằng nếu xây dựng sẽ có lợi cho cả đôi bên, nhưng bỏ ra số tiền đầu tư vô cùng lớn, mà không biết đến bao giờ mới thu hồi được vốn. Các nhà lãnh đạo phải có kế hoạch chiến lược, nghiên cứu kỹ, vì người dân thì chỉ biết đơn thuần có thêm đường là tốt, nhưng hiệu quả kinh tế, tài chính thì phải là cơ quan quản lý.

Theo tôi, trước mắt cứ nâng cấp đường sắt Bắc – Nam, đây là tuyến đường huyết mạch trong việc vận chuyển hàng hóa bằng đường sắt. Phải làm những cái chúng ta cần thực sự, không nên quan tâm đnn việc Trung Quốc hỗ trợ đầu tư ở đâu thì chúng ta làm ở đó, như vậy kết quả sẽ là sự manh mún, dàn trải của các dự án, không có hiệu quả.

Thậm chí, đây cũng có thể là mồi nhử ngọt ngào của Trung Quốc, để Việt Nam bị phụ thuộc nhiều hơn về lượng hàng hóa vì chúng ta nhập siêu là chính. Trung Quốc là nước luôn có sự tính toán khi đầu tư bất kỳ dự án nào, nếu như bản thân họ không có lợi thì khó có thể mời gọi đầu tư.

- PV: Thời gian qua, các chuyên gia cũng đã nói nhiều đến bài toán làm sao để kinh tế thoát Trung, nếu như Trung Quốc hỗ trợ xây dựng các tuyến đường sắt thì có làm tăng nguy cơ phụ thuộc của VN vào Trung Quốc hay không? Vì sao ạ?

- TS Nguyễn Xuân Thủy: Chuyện phụ thuộc vào Trung Quốc đó là điều tất yếu, kể cả họ có tài trợ không hoàn lại, hay cho chúng ta vay vốn ODA, tất cả đều là có đi có lại.

Nói ngay đến bài học nhãn tiền là tuyến đường sắt trên cao Cát Linh – Hà Đông, cho đến nay đã đội vốn gấp đôi, chậm tiến độ cả năm trời, nhưng chúng ta không làm gì được nhà thầu Trung Quốc. Cũng chỉ vì hiện tại chúng ta đang vay tiền từ Ngân hàng Trung Quốc, có đội vốn cũng phải đợi họ phê duyệt, đó là một bài học nhãn tiền để chúng ta cân đo đong đếm.

Nghĩa là đầu tư có lợi thì họ mới làm, nói đơn giản họ đầu tư 10 thì phải được 12, hoặc 15. Cốt lõi vấn đề ở đây, đó là không phải cứ Trung Quốc hỗ trợ dự án nào là chúng ta phải làm dự án đó, nếu thấy cần thiết thực sự cho đất nước thì hãy làm.

 - Xin cảm ơn TS đã chia sẻ với Đất Việt!

Châu An/ĐVO

----------