Trung Quốc hưởng lợi từ quyết định rút khỏi TPP của Mỹ

Quyết định của Tổng thống Mỹ đắc cử Donald Trump rút khỏi Quan hệ Đối tác Xuyên Thái Bình Dương 12 quốc gia, hay TPP, từ bỏ một thỏa thuận thương mại quy mô lớn mà là một cột trụ chính yếu của chính sách tái giao tiếp với các quốc gia châu Á của Tổng thống Barack Obama.

Ông Trump nói rằng thay vì một thỏa thuận bao gồm khoảng 40% thương mại thế giới, ông dự định sẽ đàm phán từng thỏa thuận thương mại riêng rẽ mà sẽ có lợi hơn cho người lao động Mỹ. Đối với những nước ở châu Á, các nhà phân tích nói rằng từ bỏ thỏa thuận này sẽ mở ra những cơ hội thương mại mới cho Trung Quốc, nước không tham gia TPP.

Những nhà đàm phán đã làm việc suốt bảy năm qua để hoàn tất TPP. Những người ủng hộ nói rằng TPP sẽ khuyến khích thương mại nhiều hơn giữa 12 quốc gia, nâng cao thu nhập của người lao động, áp dụng những biện pháp bảo hộ quan trọng đối với quyền sở hữu trí tuệ, bảo vệ quyền lao động và tích hợp những biện pháp bảo vệ môi trường. Những người chỉ trích cáo buộc thỏa thuận này, vốn được đàm phán bí mật, làm lợi quá mức cho những tập đoàn toàn cầu, và minh định những hạn chế nghiêm ngặt về quyền sở hữu trí tuệ.

Không chỉ là hiệp định thương mại

Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, một viện nghiên cứu chính sách ở Washington, đã hậu thuẫn TPP trong một báo cáo công bố tháng này. Báo cáo nói rằng hiệp định này "sẽ có lợi cho những nhà sản xuất với một sân chơi bình đẳng hơn ở châu Á," thúc đẩy hàng xuất khẩu của Mỹ, đặc biệt là nông sản. Dù một số việc làm tại Mỹ có thể rơi vào tay người lao động nước ngoài, những người ủng hộ TPP lập luận rằng thỏa thuận này nhìn chung tốt hơn cho người Mỹ, bởi vì nó sẽ dẫn tới giá cả thấp hơn cho hàng hóa tiêu dùng nhập khẩu.

Bản báo cáo, trích dẫn nghiên cứu của Viện Kinh tế Quốc tế Petersen, nói rằng TPP cung cấp 78 tỉ đôla lợi nhuận tiềm năng hàng năm cho nền kinh tế Mỹ.

Gareth Leather, nhà kinh tế cao cấp chuyên về châu Á tại công ty nghiên cứu Capital Economics ở London, gọi sự suy thoái của TPP là "một đòn giáng vào triển vọng kinh tế của những nền kinh tế đang trỗi dậy ở châu Á, với bất kỳ lợi ích nào từ một thỏa thuận thương mại khu vực do Trung Quốc dẫn đầu "có thể sẽ nhỏ hơn nhiều."

Một công nhân làm việc ở nhà máy sản xuất giầy da cừu Ugg ở Úc,
ngày 26 tháng 10 năm 2016.

Carl Thayer, nhà khoa học chính trị tại Đại học New South Wales của Úc, nhận định quyết định của ông Trump có thể gây tổn hại cho mối quan hệ của Mỹ, đặc biệt là với những đồng minh chủ chốt như Nhật Bản và Úc, cũng như Việt Nam.

Ông Thayer nói rằng TPP "trên thực tế đang thoi thóp, nếu không phải là đã chết" với việc ông Trump phớt lờ lời kêu gọi của Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe và của những nhà lãnh đạo khác xúc tiến hiệp định này.

"Việc này có nghĩa là những lời khẩn nài của Thủ tướng [Úc Malcolm] Turnbull và của ông Abe vừa bị phớt lờ. [Mặc dù] ông Turnbull cho rằng hiệp định có thể được thương thuyết lại," ông Thayer nói.

Tin tức cho hay ông Abe đã đầu tư "nguồn lực chính trị đáng kể" vào việc thúc đẩy thỏa thuận này, được ký kết vào tháng 10 năm 2015 và vấp phải sự chống đối kịch liệt từ "giới vận động hành lang ngành nông nghiệp có nhiều ảnh hưởng."

Ông Thayer nói TPP còn hơn là một hiệp định thương mại.

"Việc này có nghĩa là 11 nước về mặt lý thuyết đang chới với. Nó không chỉ là một hiệp định thương mại; nó là một hiệp định thương mại bao gồm những dịch vụ và quyền sở hữu trí tuệ, những vấn đề môi trường, biến đổi khí hậu. Đó là một tiêu chuẩn rất cao và Trung Quốc bị loại khỏi thỏa thuận này. Trung Quốc không thể nào đáp ứng được những tiêu chuẩn này," ông nói với VOA.

Pavida Pananond, giáo sư về kinh doanh quốc tế tại Đại học Thammasat của Thái Lan, cho biết quyết định rút lui của Mỹ gây lo ngại về xung đột thương mại tiềm năng, đặc biệt là giữa Mỹ và Trung Quốc. Hôm thứ Ba, tờ Nhân dân Nhật báo của Đảng Cộng sản Trung Quốc cho biết trong một bài xã luận rằng mối quan hệ Trung-Mỹ "quá lớn không thể sụp đổ được."

Bà Pavida nói một tác động lớn nằm ở nhận thức về địa vị của Mỹ trong cuộc tranh luận về thương mại toàn cầu.

"Nếu không có TPP, những gì thực sự sẽ xảy ra sẽ là vai trò lãnh đạo của Mỹ trong khái niệm toàn cầu hóa, và rồi thương mại khu vực và đa phương sẽ chứng kiến vai trò Mỹ bị suy yếu từ một nước lãnh đạo, có những quy tắc và quy định chung cho thương mại và phát triển," bà nói với VOA.

Mỹ thu mình, Trung Quốc bành trướng

Nhà kinh tế Leather của công ty Capital Economics nói rằng Việt Nam và Malaysia sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ việc TPP không đi vào hiệu lực.

Các công nhân làm việc tại xưởng may ở Bắc Giang,
Việt Nam, ngày 21 tháng 10 năm 2015.

Dù đang được tiếp cận thị trường Mỹ với mức thuế quan thấp, những lợi ích chính nằm ở việc loại bỏ những rào cản phi thương mại, bao gồm những quy định về việc mua sắm của chính phủ, những hạn chế đầu tư và những khoản trợ giá ẩn.

Ông Thayer nói Việt Nam sẽ đặc biệt lo ngại về nhu cầu tiếp cận thị trường Mỹ, nước mà Việt Nam có thặng dư thương mại 30 tỉ đôla trong khi có thâm hụt 32 tỉ đôla với Trung Quốc.

"Đối với trường hợp của Việt Nam, đây sẽ là một nỗi thất vọng cay đắng. [Nhưng] quốc hội đã tránh để bị mất mặt bằng cách liên tục đình hoãn việc phê chuẩn TPP, trong khi Malaysia là nước đầu tiên vội vàng phê chuẩn TPP, vì thế họ sẽ chịu thiệt thòi," ông nói.

Giới chức Bộ Thương mại Quốc tế của Malaysia gần đây cho biết tới một triệu công ăn việc làm lẽ ra sẽ được được tạo ra nếu TPP đi vào hiệu lực.

Các quan chức nói rằng Malaysia sẽ tìm kiếm những cơ hội thương mại khác, thông qua Hiệp hội Các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và những hiệp định thương mại tự do với Úc, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc và New Zealand.

Triphon Phumiwasana, một đối tác với công ty đầu tư Hatton Capital, cho biết Trung Quốc đang mở rộng thương mại ở châu Á-Thái Bình Dương.

"Trung Quốc có lợi ích trong việc mở rộng thương mại. Họ sẽ tiếp tục vun đắp những mối quan hệ với khu vực Đông Nam Á. Họ có lợi khi làm việc này vì Mỹ đang tập trung vào những vấn đề đối nội. Trung Quốc đang nhìn ra ngoài," ông Triphon nói.

Capital Economics nói sự thoái lui của Mỹ đã mở đường cho Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng của mình. "Những mối quan hệ chặt chẽ hơn với Trung Quốc có thể tạo nên sức đẩy lớn hơn cho phần còn lại của châu Á," nhà kinh tế Leather nói.

Trung Quốc dự kiến sẽ xúc tiến thỏa thuận thương mại tự do khu vực, mang tên Quan hệ Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) bao gồm các quốc gia ASEAN, cũng như Nhật Bản, Ấn Độ và Hàn Quốc nhưng không có Mỹ.

Dù Philippines, Thái Lan và Hàn Quốc sẽ hưởng lợi từ triển vọng được cải thiện từ thỏa thuận RCEP, bất kỳ tổn thất nào từ TPP "khó có thể bù đắp đầy đủ bằng lợi ích từ RCEP," ông Leather nói.

(VOA)/TTHN

---------------