LỜI TRI ÂM ĐẦU NĂM MỚI

 

* TÔ VĂN TRƯỜNG 

Trên blog của nhà báo Kim Dung/Kỳ Duyên, đúng ngày đầu năm mới 2015 đăng bài thơ  “Có một” của chính tác giả Kim Dung/Kỳ Duyên:

“Có một mùa xuân đã rất gần

Mưa lay phay gió bụi phân vân

Tầm xuân thức hé màu mắt biếc

Hoa gạo ngủ vùi chờ phút mở xuân

Có một lặng thầm tri kỷ tri âm

Đón đợi nhau mỗi chiều xõa bóng

“Trời còn có lúc sao không mọc

Anh chẳng đêm nào không nhớ em”(*)

Mượn câu thơ trao dịu những êm đềm

Nơi mắt bão nhớ nghiêng nhớ ngả

Nơi tiếng cười chảy tan tất cả

Mọi buồn đau khắc khoải con tim

Nơi góc trời xa xích lại gần thêm

Và ấm áp anh gọi nỗi đau hạnh phúc

Hoa gạo cháy phía tháng ba đỏ rực

Cho tình xuân như hóa lạ thành quen

Có một cuộc đời rất anh rất em

Khác biệt đến tận cùng hai ngả

Lại gặp nhau chân trời góc bể

Ánh nhìn chung một hướng nhân quần

Có một yêu thương rất xuân rất xinh

Cung đàn réo rắt thoắt chở bình minh

Có một hoan ca mừng Xuân nở

Đời hai ta vẫn đón đợi ngày xanh

———

(*) Câu thơ của nhà thơ Nguyễn Bính

Đọc và cảm bài thơ “Có một” trên đây của Kim Dung/Kỳ Duyên, người đọc hiểu đó là tình cảm riêng tư của tác giả với người bạn xưa, trong cái riêng có cái chung, trong cái rất chung lại có cái riêng khu biệt, cái cá thể hòa trong cái tổng thể. Ừ, dẫu có khác biệt “tận cùng hai ngã” đấy, nhưng nó là cái chung nhất của chúng ta. Rõ ràng cái ‘tôi’, trong cái ‘chúng  ta’, hòa quyện để : “đón đợi ngày xanh”. Cái sâu thẳm nội tâm và cái ý nhị liên tưởng hình-bóng là như thế: “Có một cuộc đời rất anh rất em/Khác biệt đến tận cùng hai ngả/Có một mùa xuân đã rất gần/Có một lặng thầm tri kỷ tri âm/Nơi góc trời xa xích lại gần thêm”.

Nếu ai đã nghiên cứu về thơ qua các tác phẩm của  Lạc Nam “Các thể thơ”,  Lam Giang “Khảo luận về thơ”,  hay Quách Tấn “Thơ Đường”  thì dễ nhận ra bài thơ “Có một” của Kim Dung/Kỳ Duyên thuộc loại thơ mới. Có vài câu thơ sẽ dễ đọc và dễ nhớ hơn, nếu được sửa từ 8 chữ sang 7 chữ như câu 4,9,14,16, 20 và 22. Nhưng ngẫm suy, cứ nên để nguyên tác vì đây là tình cảm riêng tư, lời thơ từ trái tim đang thổn thức, không nên luật hóa nó, cứ để không gian tự do cho cảm xúc trải ra tự nhiên, gò vào niêm luật có khi lại mất cái ý tứ nguyên sơ.

Những ai thường đọc các bài viết phản biện xã hội trên TuanVN-VNN của tác giả Kim Dung/Kỳ Duyên thấy các bài chính luận của tác giả thường  gân guốc, sòng phẳng, đáo để (như giọng đàn ông!), rất tương phản với bài thơ “Có một” nhiều cảm xúc sâu lắng, tinh tế, ý nhị, và cả những băn khoăn, day dứt ngổn ngang và chan chứa bao dung nữ tính rất đáng yêu. Cứ như cái cây bên bờ soi bóng xuống hồ, lý trí càng vươn cao đến chân thật bao nhiêu, thì tình cảm càng lắng sâu bấy nhiêu.

Bài thơ “Có một” là tình cảm riêng tư và có cảm tưởng của một người đang mơ. Mỗi người và mỗi giai đoạn của cuộc đời cái mơ một khác. Mơ mộng, mơ màng, mơ ước, “vờn”  nhau cả trong giấc mơ  vv… Nhưng, tựu chung lại mơ là cái quyền bất khả xâm phạm của con người và cũng là con dao hai lưỡi ! Nó đẽo gọt cho cuộc đời và nó cũng có thể lặng lẽ … cắt  (hoặc băm) vụn những trái tim !

Tôi được người bạn, thế hệ đàn Anh kể lại, khoảng mươi năm về trước, mỗi khi Anh tới thăm nhà thơ Hoàng Cầm (ở phố Lý Quốc Sư - Hà Nội) đều được nhà thơ cho nhâm nhi một thứ rượu tự chế ngon tuyệt và biết là có mùi trái cây mà đoán không tài nào ra!  Một lần, nhà thơ Hoàng Cầm kéo khách vào gian buồng ngủ nhỏ bé của mình và lôi ra từ gầm giường hai cái bình thủy tinh trái cây ngâm rượu - một bình là trái mơ và một bình ngâm trái quất (tắc) . Và, bảo: "mình pha trộn cả hai thứ, cho nó có mùi vị ngon và lạ - nhưng ít ai biết rằng hễ MƠ là TẮC nói theo tiếng miền Nam hoặc bị nó QUẤT nói theo tên miền Bắc ! TẮC hay QUẤT đằng nào cũng đau cả chú mày ạ !"

Từ bài thơ “Có một” của Kỳ Duyên,  làm tôi nhớ đến bài thơ “Em đi tìm anh trên bán đảo Balkan” của tác giả Khổng Văn Đường cũng là một góc nhìn về nỗi nhớ day dứt,  da diết của đôi trai gái đã từng yêu quý nhau, được cựu Bộ trưởng Bộ Mỏ và Than - Nguyễn Chân dịch sang tiếng Pháp, Nga và Hán Việt:

 “Em đi tìm anh trên bán đảo Ban-căng

Tìm không thấy chỉ thấy trời im lặng

Một mình em trong màn đêm thanh vắng

Tim bồi hồi chân bước vội dưới trăng

Em trèo lên đỉnh núi cao Các-pát

Nhìn theo anh mất hút biết về đâu

Chân ai đi xa lắc tím trời Âu

Dòng nước mắt bỗng trào ra chua chát!

Em lại đến biển Đen xưa dào dạt

Sóng xô bờ liên tiếp gọi triền miên

Buồn! Chao ôi, gió làm em phiêu bạt

Thân cô đơn kinh khiếp cả trăng hiền!

Ôi dòng xanh rầm rì sông Đa-nuýp

Mây trời in lồng lộng giữa dòng sông

Nên ngàn năm êm đềm trôi một nhịp

Chỉ mình em nhức nhối vết thương lòng!…

Em cầu nguyện. Còn anh, anh chẳng biết

Trái tim anh sao giá lạnh thờ ơ?

Và hôm nay dù tình anh đã hết

Em vẫn mong, vẫn hy vọng, vẫn chờ…

Vẫn trèo lên đỉnh cao Các-pát

Vẫn theo dòng Đa-nuýp những đêm trăng

Em lại đến biển Đen xưa dào dạt

Đi tìm anh trên bán đảo Ban-căng!” 

(Bucharest, 19.3.1969).

-------------------------

JE TE RECHERCHE SUR TOUTE

LA PÉNINSULE DE BALKAN

KHONG VAN DƯƠNG

Je te recherche sur toute la presqu’île de Balkan

Mais ne t’ai pas trouvé, tout autour règne un silence

Je reste désolée sous un ciel calme et discret

Anxieuse, je marche sous la lune aux pas pressés

Je grimpe au sommet des Carpates lentement

Cherchant ton ombre, mais tu as disparu sans trace

Tu es très loin en Europe, dans un quelconque espace

Coulent mes larmes d’amertume abondamment

Je retourne à la Mer Noire aux flots débordants

Qui déferlent sur le rivage en nous appelant

Solitaire, ainsi le vent m’emporte à son gré

J’ai peur même de la lune innocente, étant esseulée

Oh! Le fleuve bleu, Danube, qui coule en murmurant

Et reflète l’image des nues dans son courant

Il s’écoule pendant des millénaires en cadence

Chez moi seule la plaie du cœur me ronge constamment

Je prie Dieu pour notre chance, mais tu ne le sais pas

Pourquoi ton cœur est devenu si indifférent?

Et aujourd’hui, malgré qu’a pris fin ton amour

Toujours j’espère, je souhaite et attends ton retour

Je continue à grimper au sommet des Carpates

Et suis l’écoulement du Danube des nuits blanches

Retournerai-je à la Mer Noire aux vagues débordantes

Et j’irai te quérir sur la presqu’île de Balkan!

Я ТЕБЯ ИСКАЛА НА ПОЛУОСТРОВЕ БАЛКАНА

ДО ВАН ДУОНГ

Я тебя искала на Балканом Полуострове

Тебя не нашла, видела лишь небо тихое

Одиночна так под ночной завесой

Взвольнованно поспешно шагала под луной

Карабкалась на вершину Карпатского Хребета

Следовала твою тень, что исчезла не знаю где

Ты отошёл слишком далеко на Европе

Хлынули непрерыывно мои скорбные слёза

Приехала на Чёрное Море, где плещут волны

Которые, бущуя на берег, постоянно зовут нас

Ах! Какая печаль, ветер меня уносил вдаль

Одинокая, я боюсь даже доброй луны

Голубой Дунай, который постоянно шумит

Обнимает в своём потоке облака

Таким образом тысячи лет он тихо течёт

Только испытываю душевную рану я...

 Mолю Бога за наc, а ты не знаешь этого

Почему твоё сердце безразличным стало

И сегодня, хотя твоя любовь уж кончилась

Я продолжаю желать, надеять и тебя ждать

Опять карабкаюсь на вершину Карпатов

И слежу в лунных ночах за течение Дуная

Прихожу в Чёрное Море с плещущими волнами

Чтоб тебя искать на полуострове Балкана

我尋君在班兢半島         NGÃ TẦM QUÂN TẠI 

           孔文堂                  BAN CĂNG BÁN ĐẢO

                                         KHỔNG VĂN ĐƯƠNG

斑兢半島我尋君     Ban Căng bán đảo ngã tầm quân (*)

唯見靜天不見人     Duy kiến tĩnh thiên bất kiến nhân

獨自清寥長寂夜     Độc tự thanh liêu trường tịch dạ

徘徊映下躩娥輪     Bồi hồi ánh hạ khước nga luân

我登閣捌高山嶺     Ngã đăng Cac Bát cao sơn lĩnh (*)

無影無形不遇君     Vô ảnh, vô hình bất ngộ quân

迂闊歐州何地覓     Vu khoát Âu Châu hà địa mịch

忽然淚滴很酸辛     Hốt nhiên lệ trích ngận toan tân

我迴黑海舊沙津     Ngã hồi Hắc Hải cựu sa tân

海角揚波滿溢頻     Hải giác dương ba mãn dật tần

卡沓狂風飄泊我    Tạp đạp cuồng phong phiêu bạc ngã

月光好意怕孤身     Nguyệt quang hảo ý phạ cô thân                                             

慢慢喧嘩流多聶    Mạn mạn huyên hoa lưu Đa Niếp(*)

長空雲影照江心    Trường không vân ảnh chiếu giang tâm

千秋安靜飄單節    Thiên thu an tĩnh phiêu đơn tiết

獨自剌疼我內痕     Độc tự lạt đông ngã nội ngân...

我又願求君不識     Ngã hựu nguyện cầu quân bất thức

戀心何故以成冰     Luyến tâm hà cố dĩ thành băng

今時即使君情盡     Kim thời tức sử quân tình tận

等待余心接永恆     Đẳng đãi dư tâm tiếp vĩnh hằng

仍登閣捌群山頂     Nhưng đăng Các Bát quần sơn đính(*)

多聶大河作月賓    Đa  Niếp đại hà tác nguyệt tân(*)

黑海迴歸聞浪拍    Hắc hải hồi qui văn lãng phách

斑兢半島遍尋君    Ban Căng bán đảo biến  tầm quân

NGUYỄN CHÂN dịch sang tiếng Pháp,

Nga và Hán-Việt 08.12.2014

Ông Nguyễn Chân phải rất tâm đắc và kỳ công khi dịch bài thơ nói trên vì những  địa danh khi phiên âm đã được phiên theo âm người Việt thường dùng (âm tiếng Pháp). Phần phiên âm Hán-Việt, cũng dựa âm Pháp mà phiên, mà không phiên theo âm tiếng Hoa hiện đại, vì nếu phiên như thế thì người Việt không hiểu được Ví dụ sông Danube mà phiên theo chữ Tầu mà đọc theo âm Hán-Việt lại là “Đa Não” họ phiên từ tiếng Đức-Donau. 

Đó là chưa kể phiên âm theo tiếng Hoa hiện đại, khi ghép thành thừa âm tiết vì tiếng Hoa hiện đại người phiên cả chữ “l, r” theo Hán-Việt đọc là “nhĩ”. Câu 12: “Thân cô đơn kinh khiếp cả trăng hiền” khi dịch, ông Nguyễn Chân giảm mức độ sợ hãi, và với trăng, đã sáng tạo dùng “trăng vô hại” thật là cao minh của người có tâm hồn thơ, kiến thức uyên bác  và thông thạo ngoại ngữ.   

Ngày xuân đầu năm, mùa xuân của đất trời, xuân của lòng người, xin chia sẻ với những bạn đọc yêu thơ đôi lời bình vì tâm hồn con người vốn nhạy cảm khi day dứt, ước mơ, nhớ về tình cảm riêng tư, chỉ có thể  tế nhị, “vờn nhau” qua những vần thơ để thấy cuộc  đời tuy ngắn ngủi, bộn bề với bao nỗi lo toan của cuộc sống nhưng vẫn cần có những “khoảng lặng” riêng cho chính mình.

Tôi vốn là người yêu thơ, sau khi đọc hai bài thơ nói trên, cảm nhận và liên tưởng nhớ đến người bạn gái thưở  thiếu thời ở quê hương, xin có đôi lời gửi tặng:

Hai ngả phương xa nhưng chỉ một

Tầm xuân chiều lặng mắt biếc nhìn

Ai người đánh thức hoa gạo nhỉ?...

T.V.T/ (Tác giả gửi BVB)