Phức cảm tự ti vì … ít sao!?

* NGUYỄN VĂN TUẤN

Hệ thống tuyên truyền thường xây dựng hình ảnh lãnh đạo bằng những bức tường thông tin, và làm cho chúng ta thấy họ mờ mờ ảo ảo. Tuy nhiên, một khi những bức tường thông tin chung quanh các lãnh tụ và lãnh đạo bị sụp đổ, và khi trong môi trường mà chính họ phải thốt ra, thì họ cũng xuất hiện nguyên trạng là những người bình thường như chúng ta, thậm chí rất tầm thường.

       Họ cũng có nhiều điều muốn nói ("tâm tư") và có những ước vọng và so sánh thầm kín

Chẳng hạn như mới đây, Phùng đại tướng trên báo Lao Động, phàn nàn rằng trong hội nghị quân sự vùng ASEAN, tư lệnh quân chủng bộ binh, hải quân và không quân của các nước khác toàn mang 4 sao, còn tướng VN thì chỉ 2 sao. Rồi ông than thở: "Mình đất nước lớn, vị thế lớn mà để anh em thế cũng là hơi thấp" (1). Đọc đi đọc lại câu phát biểu này tôi thấy sao mà quá phù hợp với phức cảm tự ti (complex inferiority).

Phức cảm tự ti thực ra là một hội chứng tâm lí, mà đặc điểm chính là tự cảm thấy mình không bằng người ta, thậm chí thấy mình vô dụng trước sự hào nhoáng hay thành công của người khác. Vì cảm thấy yếu đuối về nội tâm, nên cơ chế "phòng vệ" tiêu biểu của họ là tự tạo cho mình cái ngoại cảnh để bù đấp lại cái yếu kém bên trong. Đối với họ, bề ngoài rất quan trọng. Họ rất trọng danh xưng, bằng cấp, chức danh, vị trí xã hội. Một chứng rất phổ biến ở những người với chứng phức cảm tự ti là hay khoe khoang, phách lối, vì họ nghĩ ai cũng xem thường họ, nên họ phải khoe khoang cho thật kêu để lấp đi khoảng trống tinh thần. Cách khoe khoang của họ là trưng bày nhà cửa, bằng cấp, chức vụ, quân hàm, v.v. để nhằm cải tiến cái hình ảnh cá nhân của họ. Nhưng người mắc chứng phức cảm tự ti thường sống không yên tâm, bởi vì họ phải đóng kịch bề ngoài và lúc nào cũng nơm nớp lo sợ người khác biết cái yếu điểm của mình, nên họ cảm thấy rất bất an và khắc khoải trong lòng.

Những triệu chứng trên đây rất phù hợp với tâm tư của ngài đại tướng. Ông lí giải một cách buồn buồn rằng "[…] ngay tại các hội nghị quân sự ASEAN cũng đã thấy có sự khác biệt. Tư lệnh hải lục không quân các nước đều là tướng 4 sao. 'Tướng 4 sao đi xe gắn 4 sao ngay cánh cửa', trong khi bên mình tư lệnh hải lục không cũng chỉ có 2 sao. Mình đất nước lớn, vị thế lớn mà để anh em thế cũng là hơi thấp." Phát biểu đó cho thấy nó rất phù hợp với dấu hiệu về hội chứng phức cảm tự ti. Thấy người ta ai cũng có 4 sao, mình chỉ có 2 sao, đâm ra … buồn và … tâm tư. Tự thấy hay tự phong mình là một "nước lớn, vị thế lớn"! Vì thấy thấp kém (ít sao) hơn người ta, nên ông đòi phải thêm sao cho các tướng lãnh. Thấy người ta đi xe có gắn sao, ông có vẻ tủi thân. Những tâm tư muốn có thêm sao, muốn có bề ngoài như người ta, theo lí giải của hội chứng phức cảm tự ti, là một cách che giấu sự yếu đuối. Thật khó tưởng tượng nổi một quan chức cao chót vót mà có thể thổ lộ trước công chúng những suy nghĩ rất riêng tư như thế. Thật ra, thổ lộ của ông làm cho chúng ta cảm thấy khá gần ông!

Tôi chợt liên tưởng đến những bộ trưởng quốc phòng các nước phương Tây, mà cụ thể là Mĩ, không hề có sao nào cả (ông này xuất thân là lính nhảy dù, từng tham chiến ở VN). Chẳng hiểu ngài Bộ trưởng Quốc phòng Mĩ Chuck Hagel có mặc cảm tự ti không khi ông tham dự các hội nghị quân sự ở ASEAN vì ông chẳng có sao nào cả. Thế còn Donald Rumsfeld, Leon Panetta, Caspar Weinberger, v.v. cũng chẳng có sao nào (vì họ xuất thân là doanh nhân, luật sư, giáo sư, v.v.), họ có mặc cảm khi đứng bên cạnh những tướng 4 sao của Tàu, Việt Nam, Cuba, Triều Tiên? Tôi nghĩ họ không mặc cảm đâu. Rất có thể họ tự hào là đằng khác, vì dù chẳng có sao nào trên vai, nhưng họ là sếp của hàng trăm tướng 3-4 sao. Tôi nghĩ họ tự hào vì họ là "tư lệnh" của đội quân tinh nhuệ, thỉnh thoảng tự cho mình vai trò cảnh sát gìn giữ hoà bình thế giới. Họ tự hào vì quân đội các nước khác phải phụ thuộc, thậm chí lệ thuộc, vào công nghệ của quân đội Mĩ. Họ tự hào vì có người van xin mua vũ khí của họ, cầu mong được họ bảo vệ. Họ tự hào vì đội quân của họ đã từng góp phần làm nên nước Nhật ngày nay. Tự hào, tôi nghĩ do đó, chẳng có liên quan gì đến số sao trên cầu vai của một cá nhân cả, mà nó liên quan đến thực lực hùng mạnh của đội quân mà họ chỉ huy.

Bộ áo cà sa không làm nên nổi một thầy tu. Tương tự, số sao trên vai chưa chắc làm cho lòng tự hào được nâng cao nếu không có thực lực. Chẳng hạn như tướng Tàu, cho dù là mang 3 sao hay 5 sao đi nữa, cũng khó mà có thể tự hào trước một ông tướng Nhật 1 sao, bởi vì trong quá khứ Tàu bị Nhật đánh tơi bời. Chợt nhớ ngày ông Võ Nguyên Giáp khi đánh trận Điện Biên Phủ, ông đâu có sao nào trên vai. Ông thường xuất hiện trong bộ áo vest màu trắng, trông rất thư sinh, nhưng là người đã làm cho địch kinh hồn thất vía. Còn ngày nay, có tự hào được không (hay là cảm thấy trái tim mình rướm máu) khi 64 người lính bị kẻ thù Tàu cộng bắn chết ở Gạc Ma, và hòn đảo bị mất về tay của kẻ thù. Mối hận vẫn còn đó, chưa trả xong, mà kẻ thù còn xây dựng cơ sở trên đảo ngay trước mắt mình. Có tự hào được không khi mà Tàu cộng cho hàng trăm tàu hải quân, hải giám, hải cảnh đến tận vùng biển thuộc chủ quyền của VN mà phía quân đội VN im lặng. Thực tế là ngày nay quân đội VN đã hùng  mạnh như Mĩ, Pháp, Anh, Nga, Đức, Nhật? Trong thực tế, từ tàu lặn, tàu chiến hải quân, tàu hải giám, đến máy bay, tất tần tật đều là mua từ nước ngoài. Phải đi qua nước người để học lái, học cách sử dụng, và thậm chí học cả bảo trì. Cho dù một ông tướng có đeo 4 hay 5 sao trên cầu vai mà đội quân dưới quyền chỉ huy chưa mạnh thì ông tướng đó chưa chắc đã vui, chưa nói gì đến tự hào.

Không biết các bạn khác thì sao, nhưng tôi thấy đi họp hội nghị mà mặc quân phục thì hơi kì kì. Trong khi người ta từ các nước văn minh, tiên tiến, quân đội hùng mạnh có mặt khắp thế giới, người sếp chỉ vận bộ "business suit", rất dân sự, rất dễ gần gũi. Bộ đồ veston đó chẳng những lịch sự mà còn sang trọng hơn bộ quân phục nhiều chứ. Có thể có người nghĩ rằng bộ quân phục làm cho cá nhân oai phong lên, nhưng cũng có thể xem bộ quân phục vừa nặng nề và vừa màu mè đó làm cho người mặc giống như là diễn viên đang đóng tuồng chèo trên sân khấu thường mặc áo giáp oai phong lẫm liệt. Bác sĩ và nhà khoa học chỉ mặc áo choàng khi tác nghiệp, chứ đâu có ai mặc thứ đồng phục đó trong hội nghị. Ở một nơi mà đa số đều mặc business suit, tự dưng có vài người vận quân phục thì quả là tự mình làm cho mình … không giống ai. Nổi lên thì có đấy, nhưng người ta nhìn vào thì chẳng giống ai.

Có lẽ nhiều người chú ý đến hiện tượng VN đã có quá nhiều tướng, nhưng ít ai chú ý đến một hiện tượng khác là tướng tá với bằng cấp cao. Con số tướng lãnh quân đội, theo báo chí, hiện nay đã lên đến 489 người (nhưng không biết bao nhiêu là tại chức). Nhưng điều thú vị hơn là rất nhiều tướng tá ngày nay học rất cao. Có lẽ chúng ta không quên Đại tá Phó giáo sư Tiến sĩ Trần Đăng Thanh, với những phát biểu "sổ hưu" bất tử. Nhưng ông chỉ là 1 trong rất nhiều PGS TS trong quân đội. Chẳng hạn như năm 2012, có 47 người được phong chức danh PGS, và con số này trong năm 2013 là 65 người (2). Có lẽ trong lịch sử VN, chưa bao giờ nước ta có nhiều tướng tá với học vị tiến sĩ và mang hàm giáo sư như hiện nay. Nhưng xu hướng này cũng rất phù hợp với hội chứng phức cảm tự ti. Vì họ nghĩ người ngoài nhìn vào họ là những tay võ biền, nên họ phải khoác thêm cái áo học giả bằng những bằng cấp thật cao và những chức danh khoa bảng thật kêu. Tất cả chỉ có hiệu quả dựng nên những bức tường huyền ảo chung quanh họ mà thôi. Và, khi bức tường đó bị tháo dỡ ra thì chúng ta thấy họ là những người rất "trần ai" và cũng rất quan tâm đến vật chất và đồng tiền hưu như ông Đăng Thanh nói rất rõ.

Thấy người ta có nhiều sao hơn mình, rồi mình đâm ra "tâm tư" thì đúng là một triệu chứng của phức cảm tự ti. Tại sao phải quan tâm đến cái hào nhoáng bề ngoài. Cái uy danh của một ông tướng đâu phải đến từ số sao trên vai; nó đến từ sự danh tiếng của quốc gia và đẳng cấp quân đội. Một ông tướng của Campuchea cho dù là 5 sao chắc chắn không có uy danh bằng một ông chuẩn tướng Mĩ. Tương tự, một ông tướng 4 sao của VN đã chắc gì được đồng liêu quốc tế xem ngang hàng về uy thế của một ông tướng 3 sao của Mĩ. Trong khi các ngài "sư sĩ" VN tranh nhau để có những cái "râu ria" (PGS/GS/TS) trước tên của họ đã làm tôi ngạc nhiên, nhưng nay nghe thấy sự xét nét về số sao trên cầu vai áo của mấy ông tướng lãnh càng làm tôi kinh ngạc. Phải cảm ơn internet và báo chí đã cho chúng ta có dịp thấu hiểu "tâm tư" của giới lãnh đạo. Hoá ra, họ cũng có những tham-sân-si như bất cứ thường dân nào khác, cũng có khi yếu đuối, cũng mê vật chất, và cũng hám danh như các "sư sĩ" trong giới hàn lâm mà thôi.

N.V.T (Nguồn: Ở đây ) 

=====

(1) http://laodong.com.vn/…/quoc-hoi-thao-luan-khong-che-phong-…

(2) http://tuanvannguyen.blogspot.com.au/…/hoc-thuat-vn-ninh-qu…

 

----------------