Tại sao phải bỏ ngay lập tức dự án lấp sông Đồng Nai?

* ANH VŨ

Tại hội thảo “Phát triển bền vững lưu vực sông - thách thức và giải pháp” do Liên hiệp Các hội khoa học và kỹ thuật VN phối hợp với Viện Nghiên cứu lập pháp và Mạng lưới sông ngòi VN tổ chức, các nhà khoa học đã thống nhất kiến nghị cần phải dừng và hủy bỏ dự án lấp sông Đồng Nai ngay lập tức. Tại sao các nhà khoa học lại có kiến nghị kiên quyết như vậy?

Ảnh hưởng dòng chảy ở hạ lưu

Việc UBND tỉnh Đồng Nai đồng ý cho Công ty cổ phần Toàn Thịnh Phát khởi công dự án “Cải tạo cảnh quan và phát triển đô thị ven sông Đồng Nai”, theo các chuyên gia về thực chất đây là dự án lấn sông Đồng Nai để phục vụ nhu cầu kinh doanh.

Dự án này với quy mô 8,4 ha, nằm dọc theo sông Đồng Nai. Trong đó hơn 7,7 ha là mặt nước, chỉ có hơn 0,6 ha là đất đang hiện hữu. Đặc biệt dự án này sẽ lấn ra sông đoạn hẹp nhất là 30m, còn đoạn rộng nhất là 100m.

Hầu hết các chuyên gia và nhà quản lý đều cho rằng, dự án này sẽ là một hiểm họa vô cùng lớn không chỉ cho môi sinh, mà ảnh hưởng rất nhiều đến việc phát triển kinh tế - xã hội trên một diện rộng ở khu vực Đông Nam Bộ.

Trả lời câu hỏi, Dự án lấn sông Đồng nai có tác động và ảnh hưởng thế nào đối với môi trường cũng như đời sống kinh tế - xã hội vùng hạ lưu sông Đồng Nai?

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Mạnh Hùng - Phó Tổng Cục trưởng Tổng Cục Thủy lợi, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nhận định: “Bởi vì dòng chảy khi anh tác động làm cho dòng chảy hướng đi một cái hướng khác chẳng hạn, thì hoàn toàn phía hạ lưu nó sẽ thay cái lòng dẫn cho phù hợp với dòng chảy và nó uốn lượn theo quy luật dòng chảy động lực học sông. Và lúc đó, sạt lở, bồi lắng ở phía hạ lưu sẽ làm ảnh hưởng rất lớn đến đời sống, rồi công trình hai bên ven sông. Sẽ ảnh hưởng xuống phía hạ lưu sông, ở những đoạn Sài gòn, rồi trên các tỉnh phía lân cận. Mà tôi nghĩ thiệt hại sẽ gấp hàng trăm lần cái mà chúng ta chưa lường hết được.”

Tác động ô nhiễm nước rất kinh khủng và khu vực sinh thái nhạy cảm chắc chắn sẽ làm thay đổi dòng chảy. TS. Vũ Ngọc Long, Viện trưởng Viện Sinh thái học miền Nam ghi nhận: “Nếu như Dự án này được bê tông hóa kiểu như vậy, thì sẽ làm thay đổi đáy sông và làm tác động đến bờ bên kia, kể cả cù lao. Như vậy sẽ gây ra những trường hợp sụt lở, gọi là sạt hay sụt thẳng xuống do xuất hiện những dòng chảy thay đổi và những cái lực của dòng xoáy tác động mới. Vùng đáy sông của dòng sông này có sự khác biệt, khi đi vào vùng dự án này, cái đoạn phình ra đó thì chúng tôi thấy rằng không phải là sự vô tình, mà là sự cố ý trong thiên nhiên. ”

Từ Sài gòn, TS. Phạm Sanh một chuyên gia đô thị cho biết quan điểm của ông, ông nói: “Người ta lấn ra sông Đồng nai một khoảng từ 50 đến 100 thước, thì nó giống như một cái mỏ hàn lớn. Như vậy nó sẽ thay đổi dòng chảy, đáng chú ý bên lấp song là bên xói như vậy khi mình làm cho dòng chảy bớt xói thì dòng chảy bắt buộc sẽ phải thay đổi vận tốc. Và vận tốc này nó sẽ đánh thẳng, do đó sẽ khiến cho cù lao Phố hoàn toàn bị xói.”

Đây là một việc làm vi phạm pháp luật, cần phải được xử lý triệt để để tránh tạo một tiền lệ xấu trong tương lai. TS. Lê Mạnh Hùng khẳng định: “Đây là đang làm trái Luật Tài nguyên nước năm 2012 và kể cả những vấn đề liên quan đến Luật đê điều. Tôi nghĩ rằng chúng ta sẽ không nên để nó trở thành một cái tiền lệ. Điều này cần phải cấm ngay, bởi vì tôi nghĩ bản thân cái thiệt hại tôi tin chắc rằng sẽ lớn gấp nhiều lần cái được lợi. Tôi nghĩ cần phải xem xét lại và ngăn chặn chuyện được chuyện ấy thì mới không gây ra hiểm họa.”

Tác động sẽ vô cùng lớn

Một dự án liên quan đến nhiều tỉnh chắc chắn là Chính phủ phải giải quyết chứ không thể để chủ tịch một tỉnh giải quyết được, đặc biệt, đây là một dự án ảnh hưởng tới số đông người dân.  TS. Vũ Ngọc Long cảnh báo: “Bây giờ khi Dự án là bê tông hóa thì rõ ràng người ta nói theo báo cáo của UB Tỉnh cũng như Sở Tài nguyên Môi trường và thông cáo báo chí nói rằng đã nghiên cứu tác động đến môi trường là có tác động không nhiều, không đáng kể. Nhưng tôi nghĩ là đáng kể và rất lớn, những cái lực tác động ấy, đặc biệt là trong mùa lũ, hoặc trong các trận đại hồng thủy hay những trận lũ bất thường thì nó sẽ có tác động vô cùng lớn.”

Theo báo Thanh niên, TS. Đinh Xuân Thảo, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp của Quốc hội khi trao đổi với báo chí đã khẳng định: "Đấy là thách thức đối với kỷ cương phép nước. Thách thức giữa cái chủ quan và cái khoa học. Theo tôi muốn làm gì thì cũng phải dựa trên cơ sở khoa học làm được hay không làm được chứ không phải dựa vào ý muốn chủ quan rồi muốn làm gì thì làm."

Tại hội thảo “Phát triển bền vững lưu vực sông - thách thức và giải pháp” do Liên hiệp Các hội khoa học và kỹ thuật VN phối hợp với Viện Nghiên cứu lập pháp và Mạng lưới sông ngòi VN tổ chức ngày 12/5 tại Hà Nội vừa qua. Các nhà khoa học đã thống nhất kiến nghị cần phải dừng và hủy bỏ dự án lấp sông Đồng Nai, đồng thời yêu cầu Chủ tịch tỉnh Đồng Nai phải trả lời chất vấn trước Quốc hội...

Tại hội nghị này, TS. Vũ Ngọc Long đã kiến nghị: “Cần phải dừng hoặc hủy bỏ dự án lấp sông Đồng Nai. Đề nghị Ủy ban Bảo vệ môi trường và lưu vực sông Đồng Nai, Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ thảo luận và sớm có giải pháp ngăn chặn và “cứu” con sông Đồng Nai trước nguy cơ bị khai thác quá mức như vậy.”.

Dừng dự án chỉ là bước ban đầu, phải tiến hành xử lý triệt để là dẹp bỏ dự án vì đã vi phạm “khoản 5, điều 9” của luật Tài nguyên nước. TS. Tô Văn Trường ghi nhận: “Chỉnh trị sông cũng như dạy thú dữ làm xiếc. Nếu dạy theo một phương pháp khoa học, thì con thú có thể được thuần phục làm trò để mua vui cho mọi người, nhưng nếu dạy thú theo phương pháp trái với quy luật của thú thì nó có thể quay lại trả thù con người, trả thù rất tàn bạo. Do vậy phải dừng dự án lấn sông Đồng Nai là đúng.

Trả lời phỏng vấn của báo Thanh niên,  TS. Vũ Ngọc Long, khẳng định rằng: “một người trong sân bay Biên Hòa có xác nhận việc Công ty Toàn Thịnh Phát đã mua đất đá ở đây để đổ xuống lấp sông Đồng Nai tạo mặt bằng phát triển dự án nhà ở. Nếu đây là sự thật thì vô cùng nguy hiểm bởi nó chính là hành vi phát tán chất độc hại. Trong khi đó, ngay gần dự án lấp sông này là họng lấy nước sinh hoạt của Nhà máy nước Biên Hòa phục vụ cho 1,5 triệu người. Cách đó chừng 1 km cũng là họng lấy nước của Nhà máy nước Hóa An cấp nước sinh hoạt cho gần 10 triệu người ở TP.HCM. Hậu quả không thể lường được đối với cộng đồng, bởi dioxin đặc biệt nguy hiểm đối với con người là có thể dẫn đến quái thai, ung thư, bại não... như nhiều người ở nước ta đã gánh chịu sau chiến tranh.”

Dư luận cho rằng chủ đầu tư là Công ty cổ phần Toàn Thịnh Phát chỉ cần đầu tư hơn 100 tỷ VNĐ để san lấp mặt bằng mà không cần phải đền bù để giải tỏa và giải phóng mặt bằng như các dự án khác. Nên nguồn lợi thu được của họ qua dự án này sẽ là hàng ngàn tỷ đồng. Do vậy, câu hỏi được đặt ra là “Thế lực đứng đằng sau dự án này là ai mà họ dám bất chấp pháp luật như vậy?”

           AV/RFA

------------