Vụ "Điều ước thứ 7": Không thể "ngồi xổm lên thực tế"

Đó là chia sẻ của ông Trịnh Hòa Bình, Giám đốc Trung tâm Điều tra dư luận xã hội- Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam khi nói về cách làm của chương trình Điều ước thứ 7.

Trước những thông tin bất ngờ về chuyện tình vợ chồng người hát rong cùng đó là những chi tiết sai sự thật của ekip thực hiện chương trình Điều ước thứ 7 đang khiến dư luận bàng hoàng mấy ngày gần đây, Báo điện tử Infonet đã có cuộc trao đổi với ông Trịnh Hòa Bình về vấn đề này.

Trên góc độ truyền thông, ông đánh giá như thế nào về câu chuyện của anh Thanh, chị Đào trong chương trình Điều ước thứ 7 với những tình tiết sai sự thật?

Ông Trịnh Hòa Bình: Nếu xem những người trong ekip thực hiện chương trình là người sản xuất, người bán thì thứ hàng hóa mà họ cung cấp cho người xem là thứ hàng dởm dù có biện minh bằng gì đi chăng nữa. Điều đáng nói là thứ hàng dởm này vẫn xuất hiện khi họ đã có bài học từ câu chuyện về cô Lượm năm xưa. Câu chuyện hôm nay lặp lại trước niềm tin của công chúng dành cho chương trình được cho là hướng thiện, hướng đến sự lành mạnh, nhân văn.

Tôi cho rằng, những sản phẩm mang ra để phục vụ cho công chúng thì không được có yếu tố bịa đặt.

Chuyên gia Xã hội học Trịnh Hòa Bình

Tôi cảm thấy không hài lòng với cách giải thích của ban tổ chức khi được biết rằng chương trình vốn đã từng được dừng phát sóng từ hồi tháng 8 vì có sự cố. Nhưng sau họ cho người xác minh lại lấy thông tin từ một người không rõ lai lịch tự xưng là Toàn- công an xã, mà lại qua lời kể của chị Đào. Rồi khi “chột dạ” về thiếu độ tin cậy, những người thực hiện mới đi kiểm tra lại thì hóa ra chẳng có ông công an xã nào tên Toàn cả. Tiếp nữa là chương trình “không quay cảnh bên “nhà nội” bởi nếu quay ở “nhà nội” thì toàn thông tin chẳng mấy tốt đẹp nên chỉ quay bên “nhà ngoại”… Quả thật mọi sự giải thích càng làm cho độc giả rồi rắm thêm.

Điều ông muốn nhấn mạnh ở đây là ở khâu xác minh, kiểm tra của chương trình này?

Ông Trịnh Hòa Bình: Đúng vậy. Dường như lúc đó họ không có đầy đủ thông tin mà chỉ nắm mẩu đầu của câu chuyện là chuyện tình lãng mạn, nhân văn, tuyệt vời và rồi thổi nó lên. Sau này biết không ổn nhưng họ vẫn cố chấp để hoàn thành đến cùng.

Có một tình tiết họ nói rằng sơ suất xảy ra là do quá tin nhân vật thế là đổ là do nhân vật à? Vẫn có một sự “đá” trách nhiệm sang cho nhân vật.

Mà rõ ràng trách nhiệm là của nhà đài bởi họ không thể xác minh những thông tin ấy qua nhân vật được. Nhân vật phải là đối tượng để kiểm chứng chứ không phải là nguồn tin để dựa vào đó mà nói là xác minh.

Có một góc nhìn nào thông cảm cho sự cố của chương trình này không, thưa ông?

Ông Trịnh Hòa Bình: Cần phải nói rằng việc làm sai là sai không thể nói sai nhưng động cơ tốt. Đây có thể xem như là câu chuyện “ngồi xổm lên trên thực tế”, cố tình chế biến chứ không phải là do sơ suất nữa. Bởi có thể nói rằng là ban đầu thấy khía cạnh nhân văn quá, nhưng sau đấy đã được cảnh báo là câu chuyện này có vấn đề rồi thì hoàn toàn có thể chuyển sang câu chuyện khác.

Theo tôi những sai lầm này không được phép xảy ra, chứ không phải xin lỗi xong rồi một thời gian lại đâu vào đấy. Truyền hình dính quá nhiều cái phốt, phốt ở đây không phải vì trình độ, càng không phải bản lĩnh nghề nghiệp, kỹ năng mà do tư duy bảo thủ.

Ông có cho rằng chương trình đã gây một sự tổn thương lớn đối với khán giả?

Ông Trịnh Hòa Bình: Tất nhiên một chương trình làm bao người khóc “hết nước mắt” thì người ta sẽ phải phẫn nộ khi biết hóa ra mình được xem một “hàng giả”. Họ nhận ra mình đã xúc động trước sự giả dối. Đây là một sự xúc phạm bởi như khán giả đã bị lừa dối.

Thực ra những thiếu sót này có thể do những áp lực đổi mới, tìm kiếm các hình thức một cách đa dạng, phong phú hơn. Đây là một sự cạnh tranh để có được những chương trình tạo được sự chú ý của mọi người.

Vậy theo ông, những tổn thương này có thể sẽ dẫn theo những hệ lụy gì?

Ông Trịnh Hòa Bình: Những câu chuyện như thế này sẽ khiến những thông tin của đài truyền hình nước nhà dần không còn đáng tin nữa. Liên tục những sai sót của nhà đài như trong thời gian gần đây có thể dần khiến mất đi một lượng lớn khán giả. Và không chỉ suy giảm niềm tin với đài truyền hình mà niềm tin xã hội cũng sẽ ngày càng bị thách thức mạnh mẽ hơn.

Khi đã “dính chàm” thì cần thiết phải làm những chương trình mới một cách câng thận, nghiêm túc và chặt chẽ hơn. Và điều cần đề cao nhất là tuân thủ nguyên tắc tối thượng của báo chí đó là tính chân thật chứ không phải xây những điều ngụy tạo. Đây là lúc xem lại quy trình làm việc, chưa kể nặng nề hơn là kiểm tra, đánh giá lại đạo đức nghề nghiệp của nhà đài.   

Qua câu chuyện này, bài học gì cần lưu ý cho những người thực hiện chương trình mang tính chất nhân văn, những tấm gương, câu chuyện tử tế, thưa ông?

Ông Trịnh Hòa Bình: Nhà đài cũng có nói họ làm chương trình này khi biết đến câu chuyện của anh Thanh chị Đào qua một bài viết trên một tờ báo in, thực ra việc lựa chọn đọc từ báo in cũng có thể xem là một cơ sở. Như vậy, phải nói rằng hiện nay căn bệnh của cả làng báo là còn lớt phớt, tùy tiện, đại khái, rồi ham danh chuộng lạ… Cho nên, bài học cần thiết với những chương trình, bài viết nêu gương cần kiểm chứng chặt chẽ trước khi công bố. Vì những đề tài này cũng không bắt buộc phải công bố một cách tức thời bởi theo tôi chúng không bao giờ “lỗi mốt” với sự quan tâm của xã hội.

Xin cảm ơn những chia sẻ của ông!

                    Thanh Hùng/Infonet

---------------