BÓNG TỐI và NGƯỜI VỀ

Công nhân Trung Quốc rời tàu sơ tán từ Việt Nam về
sau vụ bạo động ở Bình Dương và Vũng Áng

Chúng ta còn nhớ cách đây 36 năm (1978-2014) sự kiện những người Hoa kiều phải trở về Tổ quốc họ. Nhà thơ Hải Như đã sáng tác bài thơ: " BÓNG TỐI SẼ PHẢI LÙI " và tuỳ bút:

 " VỚI NGƯỜI VỀ CỐ LÝ " đăng trên Báo Tin Sáng (TP Hồ Chí Minh) 07-1978, tới nay vẫn còn giá trị. 

Theo nhà thơ Hải Như: từ khi có nhân loại những người dân thường thuộc các quốc gia đều mong muốn chung sống trong hoà bình. Nếu có xảy ra chiến tranh giữa các quốc gia, các sắc tộc, đó là do các nhà cầm quyền hiếu chiến phát động. Những người đứng đầu nhà nước có chế độ độc tài mang tư tưởng nguy hiểm mọi thời đại đều lợi dụng lòng yêu nước của nhân dân, họ kích động, xúi giục gây hận thù giữa các dân tộc, như câu nói của George Bernard Shaw (Giải thưởng Nobel 1925): " Có một sự lãng phí đầy bi thảm của sinh mạng tuổi trẻ dưới chiêu bài yêu nước của các nhà cầm quyền hôm nay ".

                                                *  HẢI NHƯ

BÓNG TỐI SẼ PHẢI LÙI

          

Xin anh nhớ lòng tôi sau trước

Không có tỵ hiềm không có chia ly!

***

Tôi đọc thấy nỗi lòng anh giằng xé

Từ biệt tôi anh lặng lẽ không chào

Ơi Trung Hoa của Khuất Nguyên, Đỗ Phủ…

Trung Hoa đau thương ta thông cảm dạt dào.

***

Trên quê Việt bao đời anh đã sống

Chung trang vui và chung cả trang buồn

Chung ước mơ chung niềm hy vọng

Ơi Trung Hoa lận đận bến Tầm Dương.

***

Tôi mãi mãi yêu bến sông chưa tới

Bến sông thu lau lách khúc Tì Bà

Trung Hoa với nhà thơ lưu đày Giang Châu Tư Mã⁽¹⁾

Sống giàu tình chan chứa lệ đầm sa…

***

Anh có mẹ già. Mẹ già anh nằm xuống

Phút lâm chung trên quê Việt dặn dò

Với mảnh đất  đùm bọc ta khi đói

Chớ bao giờ bội nghĩa khi no!

***

Ôi Trung Hoa của Khuất Nguyên, Đỗ Phủ

Trung Hoa ta tin – bóng tối sẽ phải lùi…!

Hà Nội, tháng 06 năm 1978

(Báo Tin Sáng, tháng 7 năm 1978)

 --------------

(1) Tức nhà thơ Bạch Cư Dị tác giả bài thơ Tỳ Bà Hành.

                        >>  Giữ cho em mùa hoa đào  

------------------

VỚI NGƯỜI VỀ CỐ LÝ

                    * Tùy bút - HẢI NHƯ

Pearl Buck – Nữ văn sĩ người Mỹ chuyên viết về nước Trung Hoa cũ, viết nhiều tiểu thuyết về người Trung Quốc. Bà vẫn tự hào là một nhà văn thuộc người Trung Hoa không kém người Trung Hoa bản địa, thuộc những lề thói phong kiến những thảm kịch đè nặng lên gia đình xã hội Trung Hoa - những tác phẩm đã làm bà nổi tiếng. Nhưng có một điều thiệt thòi cho nữ văn sĩ Pearl Buck, bà đã bỏ mất một mảng lớn trên cái "thế giới"- thế giới của nhà văn mà bà vẫn tự hào nắm vững. Đó là những người Hoa ở khắp chân trời trong đó có người Hoa tại Việt Nam.

Trên hành tinh của chúng ta, tôi tự hỏi có nơi nào lại không in dấu chân của người Hoa? Nước Trung Hoa rộng lớn mênh mông nhưng người Hoa vẫn bồng bế nhau đi "tha hương" khắp các chân trời. Trong các nơi họ dừng chân, có những dải đất mà họ tự nhận là Tổ quốc thứ hai như Việt Nam, tôi nghĩ có lẽ không nhiều. Bởi trước hết trên dải đất họ dừng chân, phải giàu lòng nhân ái, có thừa nhận họ không đã? Có thừa nhận "bốn phương vô sản đều là anh em" không? Việt Nam từ bao đời nay đã thành truyền thống sẵn sàng đón nhận những nạn nhân của chế độ hà khắc phải bỏ Tổ quốc ra đi, người Việt đối đãi với người Hoa không có phân biệt về quyền lợi làm ăn sinh sống trên quê hương thứ hai mà họ chọn này. Nhiều bạn bè đồng nghiệp viết văn với tôi, thời gian gần đây khi những người hàng xóm cùng phố với mình bỏ về Tổ quốc, Anh em mới chợt nhớ ra – Họ là những người Hoa. Giữa Việt và Hoa, giữa những người anh em vô sản tuy "gốc" dân tộc có khác nhau nhưng cái "gốc" bị đè nén và bóc lột đâu có khác?

            Lịch sử dựng nước Việt Nam còn ghi một trang buồn: "nghìn năm Bắc thuộc". Với nghìn năm Bắc thuộc ấy, những tưởng tinh thần hận thù dân tộc sẽ được nhân lên đến mấy nghìn năm.(Nhiều nước trên thế giới đã không xoá nổi hận thù dân tộc như chúng ta đều biết). Nhưng người Việt không hề lầm lẫn những nhà cầm quyền phong kiến Trung Quốc với những nạn nhân là dân lành – đối tượng suốt đời của nhà thơ Đỗ Phủ thời Trung Hoa đời Đường miêu tả. Đó là những ông già ở thôn Thạch Hào có 3 người con phải bắt đi lính đã chết trận hai người, nửa đêm còn bị lính lệ vào định bắt nốt cả mình đi phục dịch. Đó là những cặp vợ chồng mới cưới chập tối đón dâu sớm mai từ biệt ( Mộ hôn thần cáo biệt) vì bị bắt lính, cầm chắc cái chết trong tay. Người con gái xấu số"ngước nhìn trăm giống chim bay trên trời mặc dầu lớn nhỏ đều có đôi" khóc khi chia tay chồng.

Người Việt hiểu lịch sử người dân lành Trung Hoa như hiểu lịch sử của chính bản thân mình. Thông cảm và yêu thương người Hoa phải bỏ Tổ Quốc đi "tha hương" sang đất Việt, được người Việt từ bao đời nay đã tiếp nhận với tất cả tấm lòng cao thượng rộng mở. Người Hoa đã coi "nghìn năm Bắc thuộc" của Việt Nam do tập đoàn phong kiến phương Bắc xâm lược gây ra như một vết nhơ trong lịch sử Tổ quốc Trung Hoa. Nét cao thượng của mối tình quốc tế giữa hai dân tộc Việt – Hoa rất đáng tự hào. Mối tình quốc tế trong sáng ấy trong những ngày gần đây bỗng bị bôi đen xuyên tạc. Người Hoa đang sinh sống ở khắp nơi trên Tổ quốc thứ hai của mình có lệnh của đất nước kêu gọi hãy tìm cách trốn về quê cũ. Ở lại hay về? Trong câu hỏi đặt ra ấy có cả bão táp trong lòng, như nhiều bạn bè, tôi cũng có những người Hoa quen biết. Những người hàng xóm đã từng chia sẻ với tôi những lo âu khi từng đoàn B.52 của Mỹ xâm phạm bầu trời Hà Nội. Và những người Hoa ấy cũng rạng rỡ nụ cười vui chung với tôi ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng.

            Chúng tôi vẫn gặp gỡ nhau hàng ngày, vẫn đi cùng chung cầu thang khu tập thể nhưng tự nhiên trong quan hệ có điều gì khó nói, những người Hoa tìm cách tránh mặt tôi. Một buổi sáng trẻ con cho tôi hay người bạn Hoa của tôi đã trở về quê cũ, lặng lẽ không chào từ biệt. Đứng trước căn phòng vắng chủ được niêm phong, tôi tình cờ nhặt được một mảnh giấy bằng chữ Hoa, mảnh giấy nhắc hỏi bao giờ trở về Tổ quốc của một bàn tay "ma" đêm đêm lùa vào khe cửa phòng của người bạn Hoa hàng xóm. Tôi hiểu ngay đây là một thứ "Kim bài" tức lệnh nhà vua mà Tần Cối đã dùng để bức Nhạc Phi phải trở về.

Chúng ta còn nhớ câu chuyện Tống Nhạc Phi và Tần Cối thời Trung Hoa cổ, nước Trung Hoa thời Nam Tống bị giặc Kim nhòm ngó âm mưu xâm lược. Tần Cối thỏa hiệp với giặc, Nhạc Phi đứng về phía nhân dân không chịu nhục. Nhạc Phi đã bị Tần Cối "trói tay" bằng cách giả danh nhà vua gửi cho Tống Nhạc Phi 12 chiếc "Kim bài", Nhạc Phi cuối cùng đã phải cúi đầu tuân lệnh. Cầm trên tay chiếc "Kim bài" mà tôi nhặt được ở phòng anh, rất tiếc không được nắm tay anh bạn người Hoa để chúc anh lên đường may mắn. Tôi tin anh sẽ không quên những năm tháng vui buồn ở Tổ quốc thứ hai. Tôi cũng không tin anh sẽ dễ dàng phụ họa với bọn xấu đang dựng nên những hiềm khích giả tạo giữa nhân dân hai nước.

Nhà văn nữ Pearl Buck với sở trường miêu tả nội tâm người Trung Hoa, nổi tiếng những trang tiểu thuyết viết về xã hội Trung Hoa ngày ấy. Nội tâm của người Hoa trên quê hương thứ hai Việt Nam lúc này chưa có nhà văn nào đi sâu khai thác, một nội tâm giằng xé bị "ma đưa lối quỉ dẫn đường". Họ đang làm ăn sinh sống yên lành tại Việt Nam bỗng có "Kim bài" buộc phải trở về "cố lý". Cố lý là làng cũ, là quê xưa, là gốc gác có mồ mả tổ tiên mình yêu dấu nhưng vì lẽ này lẽ khác phải chia ly. Trong thơ Đỗ Phủ chúng ta vẫn gặp từ "cố lý", hai chữ "cố lý" chúng ta cũng gặp trong thơ chữ Hán của Nguyễn Du: Người về quê cũ bao giờ cũng vui. Nhưng trong trường hợp này tôi biết: Người về cố lý không vui.

                                                                           Hà Nội, đầu tháng 6 năm 1978

                                                                                                         HẢI NHƯ

* Chú thích: Tác giả đã gửi bài tuỳ bút:" VỚI NGƯỜI VỀ CỐ LÝ" tới Thủ Tướng Phạm Văn Đồng, ông đã cho D/C Năng- Thư ký riêng trả lời: Bài viết tốt nhưng chưa nên đăng. Nhưng Báo TIN SÁNG- Tp.Hồ Chí Minh thời điểm đó đã tới gặp tác giả lấy bài viết đăng.

-----------------