NHỮNG CÁI ‘VÌ’ TRONG BÁO CÁO LÁO

* BÙI VĂN BỒNG

Có lẽ trên thế giới không có nước nào giỏi về nghệ thuật báo cáo như ở nước ta. Các phong trào ‘thi đua yêu nước’, các Lễ phát động thi đua vì này vì nọ rùm beng, việc chấm điểm thi đua cho lên lương, lên cấp, thăng chức…tức là đủ thứ ‘hầm bà làng’ sinh ra báo cáo láo. Ngay như cái môi trường có vẻ cần rất chuẩn mực như giáo dục, nhưng bệnh thành tích cũng gây ra nhiều hậu họa, sinh những hệ lụy nhiêu khê. Sự giả dối, do đó, được dịp để đua nhau phát triển như dịch sâu rầy, bọ xít, lan nhanh hon cả H5N1.
Cái câu “làm láo, báo cáo hay” không còn là sự phê phán, mà đã hình thành lối sống. Này là bằng khen; này, giấy khen; này, chiến sĩ thi đua; này, huân huy chương; này, anh hùng…Đủ mọi thứ bậc để người ta đua nhau báo cáo láo lấy thành tích.

Thực ra, báo cáo láo cũng không đến mức khó kiểm tra, thanh tra, xác minh. Nhưng chính các cơ quan, các cán bộ, các bộ phận chuyên trách tưởng như cái gì cũng ‘thẳng mực Tàu’ ấy cũng gian dối. Để làm gì? Ăn chia, nhận phong bì của Thủ trưởng cơ quan: “Thôi, xí xóa đi, cậu nên ủng hộ cái bằng khen, cái  huân chương cho đơn vị mình!”. Thêm nữa, không ít cơ quan chuyên trách công tác thi đua-khen thưởng từ Trung ương đến địa phương, ngành,… cũng là một thứ “ổ chứa chức danh đi làm tiền”, một thứ “dịch vụ hốt bạc” mà chỉ ần cái chức danh, cái quyền, không phải bỏ ra vốn liếng gì cả.

Thế nên, không ít đơn vị làm ăn thì thua lỗ chềnh ềnh ra, đời sống người lao động thì bấp bênh, tham nhũng tiêu cực “nhìn ở đâu cũng thấy, sờ vào đâu cũng thấy…sướng”, nhưng thủ trưởng cơ quan, công ty, xí nghiệp cũng cứ là hiên ngang vênh váo nhảy lên sân khấu nhận giải thưởng, kể cả cái tưởng  như ‘chặt chẽ, nghiêm túc’  là Cúp “Bông hồng Vàng” hàng năm. Có những đoàn kiểm tra, thanh tra, đoàn đi chấm thi đua-khen thưởng còn bày kế cho đơn vị phải báo cáo thế này, thế kia; thực chất “bày trò gian trá chẳng qua vì tiền”.

Đó là cái ‘vì” thứ nhất, vì chạy đua thành tích, vì cái danh gắn với sự thăng tiến và giữ ghế, sinh ra báo cáo láo. Người ta nói là bệnh, nhưng không phải bệnh, mà là những chủ đích có động cơ rõ ràng, có kinh nghiệm cáo già.  

Cái “vi” thứ hai nữa, là báo cáo láo, gian dối vì tiền. Làm ăn có lãi, nhưng báo cáo quyết toán tài chính, tính đầu vào đầu ra, lời lãi cũng khá, nhưng vẫn đưa ra đủ các kiểu con số thống kê, kế toán kêu lỗ các chi phí này kia rất  chi là “hợp lý” từ A-Z, để xin nhà nước, xin bộ, ngành hỗ trợ, xin giải cứu, xin bù lỗ. Cái kiểu này trong gần 20 năm qua phát triển ngày càng rầm rộ. Và ai cũng “thắng”, vì chỉ cần “biết chế tạo” ra các báo cáo là được bù lỗ dễ ợt, ngọt xớt, béo ngậy. Còn toàn bộ tiền lãi ròng cả năm thì cứ “a lê hấp” nấp kín trong túi cá nhân, chia nhau rồi cười như thỏ. Chính “cái anh”  đi lo bù lỗ và “thằng cha” ra quyết định cũng thừa biết cái “ổ con tò vò” của sự gian dối này, nhưng biết là có ăn chia, nên cứ ;ấy tiền nhà nước giải cứu, bù lỗ dài dài.

Ngoài ra, cón nhiều cái ‘vì’ khác mà sinh ra các báo cáo láo. Xã hội ta là một 'xã hội chạy'. Cái đường hướng lớn nhất là cả guồng máy chạy nhanh (quá độ) để "tiến thẳng, tiến nhanh, tiến mạnh, tiến vững chắc lên CNXH, không kinh qua phát triển TBCN...". Do đó, trong cuộc sống thường ngày, nhan nhản đến đâu cũng thấy mọi người đều phải lo chạy: Chạy chức chạy quyền, chạy bằng cấp, chạy trường lớp học, chạy việc làm, chạy mánh, chạy đánh quả, ... và có vẻ như vinh quang nhất, oách nhất, là chạy thành tích, chạy Anh hùng Lao động... 

Nhưng, điều oái oăm thay, như cái thứ “oẳn-tà-roằn” là một đơn vị có đến mấy loại báo cáo. Báo cáo lấy thành tích thì rất kêu to, lãi lớn, làm ăn có hiệu quả. Còn báo cáo xin bù lỗ rút ruột tiền Nhà nước thì kêu khó khăn chất chồng, lỗ lên lỗ xuống, con số âm đưa ra cũng khá to. Lại còn báo cáo đảng, báo cáo côg doàn, báo cáo đoàn thể…chẳng qua để lấp chỗ trống theo quy định và cũng là thứ giả dối, lừ đảo cả thôi. Như thế, ăn hai mang, đơn vị vừa có thành tích thi đua, lại có tiền “bù lỗ”, túi riêng đã nặng càng được căng thêm! Có lạ gì, vì thế, có đơn vị làm ăn thua lỗ nhưng vẫn được tặng thưởng thành tích thi đua. Chẳng qua do mánh lới nhập nhằng các loại báo cáo, 'lập lờ đánh lận con đen' mà thôi! Sinh ra thực trạng này, chính Đảng và Nhà nước đã tự mình mà ăn những quả lừa đầy ... kỳ thú!

Ôi, báo cáo ở cái xứ “dân chủ gấp vạn lần dân chủ tu sản”. Mà dùng từ đó ám chỉ ai? Xứ ta có tư sản không? – Xin thưa, nhiều lắm, TƯ SẢN ĐỎ - cả “một bộ phận không nhỏ”!

BVB

----------------