Mỹ-Cuba bình thường hóa quan hệ sau nửa thế kỷ lạnh nhạt

Chiều Thứ Tư, 17/12/2014, trên các tháp nhà thờ ở thủ đô Havana, chuông đổ liên hồi, báo hiệu tin mừng cho toàn đảo quốc: Cuba và Mỹ bắt đầu thiết lập quan hệ ngoại giao sau hơn nửa thế kỷ sống trong căng thẳng và thù địch.

Đây là kết quả của 18 tháng đàm phán trong bí mật qua trung gian của Bộ Ngoại giao Canada và Đức Giáo Hoàng Francis. Cuộc thương lượng cuối cùng đã diễn ra trong khuôn viên của Tòa thánh Vatican.

Để thiết lập mối quan hệ ngoại giao, Cuba đồng ý thả Alan Gross, 65 tuổi, bị tình nghi là gián điệp Mỹ, bắt tại Cuba năm 2009. Đổi lại, Mỹ sẽ thả ba điệp viên Cuba đang bị giam giữ ở Florida.

Cuba cũng đồng ý thả 53 tù nhân chính trị do Mỹ đưa ra danh sách (nghe nói đã có một người vừa ra khỏi tù, cho công dân của họ được quyền tiếp cận với Internet, Ủy ban Chữ Thập đỏ, và Ủy ban Nhân quyền của Liên Hợp Quốc.

Mỹ sẽ mở lại tòa đại sứ tại Havana và thiết lập mối quan hệ ngoại giao cấp chính phủ, nới lỏng lệnh cấm du lịch đến Cuba, được phép thăm gia đình, và những hoạt động giáo dục. Obama nói: Đó là những bước đầu tạo điều kiện thuận lợi cho người Mỹ khi ở Cuba sử dụng thẻ tín dụng cá nhân.

Chủ tịch Cuba, Raul Castro phát biểu hôm nay tại Havana: “Sự khác biệt sâu sắc giữa hai quốc gia vẫn còn nguyên, nhất là trong lĩnh vực nhân quyền, và chính sách ngoại giao, nhưng họ phải học để sống với những sự khác biệt và cư xử trong văn minh.”

Tuy vậy, để bãi bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận là một quá trình khó khăn, phức tạp tùy thuộc vào mức độ hợp tác của chính quyền cộng sản Cuba, và của cả Quốc hội Mỹ nữa.

*         *         *

           Tổng thống Mỹ và Chủ tịch Cuba tuyên bố hai nước bình thường hóa quan hệ sau nửa thế kỷ lạnh nhạt do lệnh cấm vận và các biện pháp cô lập của Mỹ.

            Kênh CNN của Mỹ bình luận, sự thay đổi quan hệ giữa Washington và La Habana đánh dấu bước ngoặt quan trọng giữa hai nước sau nửa thế kỷ ngừng quan hệ ngoại giao. Lệnh cấm vận và các biện pháp cô lập Cuba do Mỹ áp đặt sẽ được dỡ bỏ.

Trong tuyên bố của mình, Tổng thống Mỹ Obama nói: "Tôi không tin rằng chúng ta có thể tiếp tục làm những điều tương tự như những gì đã có suốt hơn nửa thế kỷ qua".

Tuy nhiên, ông Obama cũng nói thêm rằng ông 'không mong đợi' việc bình thường hóa quan hệ, mở cửa lại đại sứ quán giữa hai nước có thể 'thay đổi Cuba trong một đêm'.

Phát biểu của ông Obama được truyền thông Mỹ đưa tin lúc 12h00 ngày 17/12 (giờ địa phương), trong khi Chủ tịch Cuba Raul Castro cũng có bài phát biểu về việc bình thường hóa quan hệ giữa hai nước vào cùng thời điểm ông Obama phát biểu.

Tổng thống Mỹ Obama tuyên bố thay đổi chính sách với Cuba sau nửa thế kỷ cấm vận 

Truyền thông Mỹ đưa tin ông Raul Castro ca ngợi quyết định của Washington là thay đổi mang tính lịch sử. Ông Castro cũng gửi lời cảm ơn đến Tòa thánh Vatican vì đã làm trung gian cho các cuộc hội đàm giữa hai nước.

Nhận định về các lệnh cấm vận Mỹ áp đặt lên Cuba thời gian qua, ông Obama nói Mỹ sẽ thay đổi 'cách tiếp cận lỗi thời' với Cuba bằng việc nới lỏng cấm vận trong thời gian tới.

Hãng thông tấn Reuters bình luận, sự thay đổi chính sách của Nhà Trắng với Cuba sẽ mở cửa cho kinh tế, du lịch giữa hai nước. Hiện tại, khách du lịch từ Mỹ đến Cuba gặp nhiều trở ngại về thủ tục pháp lý.

Dấu hiệu bình thường hóa quan hệ giữa hai nước bắt đầu từ việc điệp viên Alan Gross của Mỹ được thả sau 5 năm ngồi tù tại Cuba. Một điệp viên khác làm việc cho Mỹ cũng được Cuba thả sau 20 năm giam cầm, nhưng danh tính người này chưa được tiết lộ, theo tường thuật của Reuters. Đổi lại, Mỹ cũng đã thả ba điệp viên Cuba bị bắt tại Mỹ, giới chức Mỹ cho biết.

Quan hệ giữa Mỹ và Cuba đã đóng băng từ cuộc cách mạng tại Cuba năm 1959, khi người anh trai của Chủ tịch Cuba đương nhiệm Raul Castro là ông Fidel Castro lên nắm quyền. 

Mỹ đã duy trì các lệnh trừng phạt và cấm vận Cuba kể từ đó cho tới nay. Trong bài phát biểu được mô tả là mang tính lịch sử, ông Obama vẫn nhắc lại rằng Mỹ mong muốn thấy được sự cải cách dân chủ ở Cuba.

Tổng thống Mỹ Barack Obama và Chủ tịch Cuba Raul Castro bắt tay năm 2013,
khi tới tham dự lễ tang Tổng thống Nam Phi Nelson Mandela 

Một quan chức Mỹ nói với Reuters rằng nhiều người tại Nhà Trắng tin rằng các lệnh cấm vận áp đặt lên Cuba hơn 50 năm qua đã không còn tác dụng. "Nếu có bất cứ chính sách đối ngoại nào của Mỹ đã lỗi thời, thì đó chính là chính sách cấm vận Cuba", quan chức này nói.

Tuy nhiên, phát biểu của Tổng thống Mỹ Obama đã gặp phải chỉ trích từ phía một số người Mỹ gốc Cuba. Thượng nghị sĩ Marco Rubio của đảng Cộng hòa tại Florida - nơi có đông người Mỹ gốc Cuba nói quyết định của ông Obama là 'không thể giải thích được'.

Ông Rubio tuyên bố sẽ dùng quyền và ảnh hưởng của mình tại Ủy ban quan hệ quốc tế trong Thượng viện Mỹ để ngăn chặn quyết định mà ông cho là 'có lợi cho chính quyền Castro'.

Tổng thống Mỹ cũng bị chỉ trích khi quyết định thả ba nhân viên tình báoCuba để đổi lấy tự do cho các điệp viên Mỹ bị bắt tại Cuba.

Trước khi có bài phát biểu về việc thay đổi chính sách với Cuba, Tổng thống Mỹ Obama và Chủ tịch Cuba Raul Castro đã có cuộc điện đàm kéo dài một tiếng đồng hồ. Đây là cuộc điện đàm nhà nước đầu tiên giữa lãnh đạo hai bên kể từ năm 1959.

Văn Việt (Theo CNN, Reuters, Chinanews)

---------------